1947 yılında İngiltere’nin İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra verdiği sözü tutarak Pakistan ve Hindistan’a bağımsızlık imkanı vermesinden hemen sonra başlayan, iki ülke arasında 4 savaşa ve defalarca çatışmaya neden olan, temelinde Keşmir bölgesinin hakimiyeti yatan fakat günümüzde daha çok gövde gösterisine dönüşen gerilim, Hindistan’ın geçtiğimiz Mart ayında Rusya Federasyonu’na 400 adet daha T-90S Bhishma Ana Muharebe Tankı (AMT) siparişi vermesi ile tanklar üzerine çoktan sıçramış olan gerilimi bu alanda da tekrardan tırmandırdı.
Buna karşılık olarak geçtiğimiz günlerde Pakistan’ın, Çin ile VT-4 satın alımı hakkında anlaştığı iddia edildi. Pakistan, Mart ayında da Sırbistan’dan 282 adet T-55H AMT almaya karar vermişti.
73 yıldır birbiri ile her alanda rekabet halinde olan bu iki ülke, 1965 yılında Pakistan’ın başlatmış olduğu Cebelitarık Operasyonuyla Cummu ve Keşmir topraklarına asker göndererek ayaklanmalar başlatması ile kendilerini İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana meydana gelmiş en büyük tank ve zırhlı araç muharebesinin ortasında buldular. 1500’den fazla tankın karşı karşıya geldiği 17 gün süren mücadelede, iki taraf da çok büyük kayıplar verdi. İkinci Keşmir ya da 1965 Savaşı olarak bilinen bu savaşta yaşanılan acı tecrübeler, iki ülkeyi de tank alanında birbirlerine karşı üstün kılmak üzere hamleler yapmaya itti.
1971 yılında patlak veren ve Bangladeş’in kurulması ile sonuçlanan 1971 savaşında, büyük bir tank muharebesi meydana gelmese de iki ülke arasında yaşanılan gerilimin hiç azalmayacağı hatta daha da artacağı üzerine düşüncelerinin iki kesim için de benimsenmiş olması ile günümüzde gövde gösterisine dönüşecek olan tank rekabeti başlamış oldu. İlk olarak 1965-1970 yılları arasında 750 adet Çin Type-59 tankı teslim alan Pakistan, 100 adet daha Type 59 tankını 1972 yılında teslim aldı. Pakistan, tanktan memnun kalan ve niceliğin hala nitelikten üstün olduğu dönemlerde Hindistan’a karşı Çin ile olan dostluğunu da göstermek amacıyla 825 adet daha Type-59 siparişi verdi ve bu tankları 1978 ile 1988 yılları arasında teslim aldı.
Pakistan’ın Type-59 hamlesine cevap vermek isteyen ve aynı zamanda envanterinin bütününü oluşturan Birleşik Krallık kökenli Centurion ve Vijayanta (Hindistan’da lisans altında ürelin Vickers Mk1) tanklarını değiştirmek isteyen Hindistan, büyük bir ihale açtı. İhaleye Fransız AMX-40 ve Chieftain 800 (daha sonra Challenger 1 tanklarına evrilmiştir.) tankları katıldı.
Yapılan testler sonucunda daha iyi sonuçlar veren AMX-40 tankı, Hindistan hükümeti tarafından ihalenin galibi ilan edildi. Hareket kabiliyeti ve ateş gücü olarak AMX-40 tankları yeterli olsa da zırh korunması olarak 1980 standartlarına göre çok kötü olması sebebiyle İndira Gandhi Sovyetler Birliği’nin kapısını çaldı. T-72 tankının M modeli için 1982 yılında lisans altında üretimi için resmi teklif yapıldı. Teklifin kabul edilmesi ile birlikte Hindistan, geleceğin ana muharebe tankını seçtiğini düşünerek oldukça büyük bir tedarik sözleşmesini Sovyetler Birliği ile imzaladı. Sözleşme kapsamında 2418 adet T-72M tankının büyük çoğunluğu Hindistan’da üretilecekti.
1971 Savaşı’nın ardından ülkenin kuzeybatısında bulunan Pakistan sınırı boyunca uzanan zorlu çöl şartlarına dayanabilecek bir tanka ihtiyaç duyan Hindistan, kendi tankını üretmeyi hedefleyerek 1974 yılında MBT-80 (Arjun) projesini başlattı. 1983 yılında ilk Chetek prototipi ortaya çıktı. 105mm yivli top kullanan 40 ton ağırlığındaki bu prototip ve bu gibi daha sonra üretilecek benzer 12 prototip beğenilmeyerek ordu 1984 yılında tek bir prototip üzerine çalışılması gerektiğini ön görerek diğer çalışmaları durdurdu. 1984 yılında halk karşısına çıkarılan Chetek prototipi, 1985 yılında yeni prototipe geçilerek tarihin tozlu sayfaları arasında yerini aldı ve yeni prototip Arjun olarak adlandırıldı.
1991 yılına kadar süren denemeler her seferinde başarısızlık ile sonuçlandı ve halk gözünde projenin itibarı iki paralık oldu. Bunun üzerine ordu, 1991 yılında projeyi iptal etti. Bu durum çok süremeyecek olup 93 yılında gayri resmi olarak çalışmalar tekrar başlayacaktı.
Hindistan’ın bu alanda yapmış olduğu büyük satın alımlara ve atılımlara cevap vermek isteyen Pakistan yine Çin’in kapısını çalarak T-54A tankının kopyası Çin Type-59 tankının geliştirilmiş modeli olan Type-69 tankını lisans altında üretmeyi istedi. 1982-2000 yılları arasında 9 ülkeye 2000 den fazla Type-69 tankı satacak olan Çin, açılışı Pakistan ile yaptı ve 290 adet Type-69 IIMP, Heavy Industries Taxila (HIT) tarafından Taxila şehrinde Pakistan’da üretildi. Hala daha Hindistan’ın yapmış olduğu 2418 adetlik satın alım sözleşmesi karşısında envanterini yetersiz gören Pakistan, Hindistan başarısız özgün tank üretimi projesi ile meşgul iken 1987 yılında tasarımı tamamlanan Type-88 IIAP tankından 268 adet satın aldı ve bu tanklar 1992-1996 yılında Pakistan’a teslim edildi.
Type-88 teslimatları devam ederken Pakistan, Çin ile 2000’li yılların ana muharebe tankı üzerine masaya oturdu. Çin tarafından Pakistan Type-59 tanklarının bir kısmı kapsamlı bir modernizasyona uğrayacak ve Çin tarafından tasarım çalışmaları devam eden MBT-2000 projesi, Pakistan tarafından değerlendirilerek HIT tarafından Pakistan’da üretilecekti. Masada 2 farklı projenin tüm detayları 2000 ve 2010 yıllarında Pakistan tank envanterinin geleceğini oluşturmak üzere konuşuluyordu.
Gayri resmi olarak devam eden Arjun çalışmaları, 1996 yılında tasarımsal büyük hataların varlığı sebebiyle tekrar durduruldu. Savunma Bakanlığı’nın ısrarları üzerine gönülsüz olarak ordu, 1997 yılında üretilen 15 yeni prototipi gönülsüz olarak tekrar denemeye aldı fakat sonuç yine hüsrandı. Proje kapsamında o tarihe kadar 32 adet tank yapıldı. 15 adeti prototip olup 2 adeti ise özel çalışmaların yapıldığı model idi. Arjun tankının tasarımcıları ve ordu arasında büyük polemiklere sebep olan bu projeye bu zamana kadar 200 milyon dolardan kaynak ayrılmak zorunda kalındı.
Pakistan’ın Çin ile masaya oturması, Arjun projesinde yaşanılan kelimenin tam anlamıyla beceriksizliğe karşı aba altından sopa göstermek ve geleceğin Hint tank envanterinin temellerini oluşturmak üzerine Rusya ile Hindistan masaya oturdu.
Pakistan, Ukrayna ile anlaşarak 320 adet T-80UD siparişi verdi. Hindistan’ın Rus T-90 tanklarına olan ilgisine cevap olarak henüz bir anlaşmaya varılmamasına rağmen 1997-1999 yılları arasında sipariş ettiği tankları teslim aldı. Tam bu sırada 1999 Kargil Savaşı patlak verdi. 2 ay boyunca irili ufaklı çatışmalar yaşanan savaşta Hindistan, Pakistan’ın ihlal ettiği sınırlarda kontrolü tekrar sağladı ve sınırı eski haline getirdi. Bu çatışma iki ülke arasındaki silahlanma çalışmalarına hız verdi. Bu çatışmaların sonucunda Çin ve Rusya kesesini doldurmayı umarak ellerini avuşturarak beklemeye başladı.
Beklenilenin aksine Hindistan ilk olarak hazır alımı tercih etmek yerine kendi özgün tank projesinden bir sonuç almayı hedefliyordu. Hindistan 1974 ’de başladığı çalışmalardan sonunda verim almayı başardı ve 2000 yılında Hindistan Silahlı Kuvvetleri 124 adet Arjun Mk-1 siparişi verdi. Üretilen ilk 16 tank 2004 yılında 43. Zırhlı Alay’a teslim edildi. 45 tankın teslimatı ile birlikte 25 Mayıs 2009’da ilk Arjun zırhlı alayı oluşturulmuş oldu.
İlk hamle Hindistan tarafından geldi ve 2001 yılında 310 adet T-90S tankının satışını içeren sözleşme imzalandı. Bu tankların 124 adeti hazır olup hemen Hindistan’a teslimatı yapıldı. 124 adet tanktan 42 adeti ilk T-90 modeli olan yuvarlak taretli bir nevi T-72B3 tankı ile neredeyse aynı olan model idi. Diğer 186 adet tankta ise bazı iyileştirmeler yapılarak Hindistan için üretilip teslim edildi.
Hindistan neden T-90 tankını seçti?
T-90 tankının T-72 tankı ile aynı şasiyi kullanması, T-90 tankının parçalarının büyük bir çoğunluğunun T-90 tankında da kullanılıyor olması, Hindistan’ın hali hazırda çok büyük T-72 envanteri olması, bu envanterin büyük çoğunluğunu kendi ülkesinde üreterek büyük bir tecrübeye ve memnuniyete sahip olması ve Arjun projesinde yaşanılan başarısızlıklara tecrübe olması nedeniyle ileride T-90 tanklarını da yine ülkesinde üretmek ve çokça sipariş vermek istemesi nedeniyle Rusya ile anlaşılarak T-90 tankı seçildi.
2001 yılında Çin ile yaptığı anlaşmaların ilk meyvesini Pakistan, Hindistan’ın T-90 hamlesine karşılık verdi. MBT-2000 tankının Pakistan’ın istekleri üzerine modernize edilmiş hali olan Al-Khalid tankı, HIT tarafından üretilmeye başlandı. Al-Khalid tankının güç grubu Ukrayna’dan temin edildi. Diğer kritik parçaların bazıları Çin’de üretilip Pakistan’a nakledilirken diğer parçaların tamamı HIT tarafından üretilip montajlandı . Toplamda 415 Al-Khalid tankı 2017 yılından beri Pakistan için hizmet vermektedir. NERA tabanlı modüler kompozit zırha ve AORAK Mk.2 ERA (Explosive Reactive Armor)’ya sahip olan tank, 46 ton ağırlığında olup KBRN (Kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer) savunma sistemine sahiptir. AORAK Mk.2, yapılan testlerde 450mm’ye kadar tandem başlıklı HEAT başlıklara karşı direnç göstermiştir. Gelişmiş lazer tespit sistemi ve 360 derece tank etrafında görüş imkanı veren optikleri ile elektronik kabiliyetler olarak oldukça iyi bir tank olarak göze çarpmaktadır.
Al-Khalid tankı üretimi sürerken Pakistan ile Çin arasında yapılan ikinci anlaşmanın meyvesi de 6 Mayıs 2003 tarihinde alındı. Al-Zarrar adında Type-59 tankının kapsamlı modernizasyon çalışmasının ilk ürünü üretildi ve bu tanktan 504 adet Pakistan’a teslim edildi. Seyreltilmiş uranyum kullanan Naiza APFSDS mühimmatının 125mm’lik topundan ateşlendiğinde yapılan testlerde 2 kilometre mesafede 550mm RHA delebildiği gözlenmiştir. Korunma olarak bizdeki Sabra modernizasyonu kadar yüksek korunma kabiliyeti sağlanmamış olsa da ERA takviyesi, bazı önemli elektronik beka sistemleri takviyesi ve otomatik infilak bastırma sistemi ile level atlamıştır.
Arjun üretiminin oldukça yavaş ilerlemesi, T-90S Bhishma tankının istenilen performansı sergilemesi ile birlikte Hindistan tekrar harekete geçti ve 26 Ocak 2006 tarihinde 800 milyon dolar değerindeki sözleşmeye imza atarak 330 adet daha T-90S satın almayı talep etti. Bu anlaşma üzerinden çok geçmeden 2007 yılının aralık ayında 1,23 milyar dolar değerindeki üçüncü anlaşma imzalandı. Bu anlaşma ile birlikte mevcut T-90 envanterine Hindistan, 347 adet T-90MS Tagil tankı katmayı amaçladı. 2009 yılının sonunda ilk T-90MS tankları Uralvagonzavod tarafından üretilip teslim edildi. 24 Ağustos 2009 tarihinde ise lisans altında üretilen ilk 10 Tagil Hindistan’a teslim edildi. T-90S Bhishma tanklarının da korunmasını arttırmayı amaçlayan Hindistan, 2008 yılının Nisan ayında bir ihale açtı. Rafael, BAE Systems, Raytheon, Rosoboronexport, Saab ve IBD şirketlerinin katıldığı ihalede Hindistan, Saab’ın LEDS-150 ürününü seçerek tanklarına 2009 yılı itibari ile atılan imzalar ile aktif koruma sistemi kazandırdı.
Pakistan tarafının sessizliği bozması beklenmesine rağmen bu olmadı ve Hindistan, Çin sınırına üretmekte olduğu T-90MS Tagil tanklarını yerleştirmeye başladı. 17 Eylül 2013 tarihinde Hindistan Savunma Bakanlığı 235 adet T-90S Bhishma tankının lisans altında üretilmesini 1 milyar dolar karşılığında onayladı. T-90S tanklarına doymayan Hindistan, 11 Kasım 2019 tarihinde Rusya ile T-90 tankları üzerine 5’inci anlaşmanın yapıldığını duyurdu. Anlaşma kapsamında Hindistan, lisans altında 464 adet daha T-90S Bhishma üretecekti. Toplamda 1600’den fazla T-90S tankını 2020 yılında aktif olarak kullanmaya başlayacak olan Hindistan, son bir anlaşma ile adeta Pakistan’ın sabrını taşırdı. Geçtiğimiz Mart ayında 400 adet daha T-90S Bhishma tankının üretileceğini duyurdu. Böylece toplamda 2000’den fazla T-90 tankı Hindistan için hizmet edecek.
2012 yılında Arjun Mk-2 testleri yapıldı. Hindistan, sevinçle yapılan testlerin başarı ile tamamlandığını ve Hint Ordusu için 124 adet yenilenmiş Arjun tankının üretilmesi için çalışmalara başlandığını duyurdu.
Pakistan, Çin ile ilk olarak 2017 yılının sonunda VT-4 (MBT-3000) tedariki üzerine görüşmelere başladı. 2018 yılı Ocak ayında Pakistan Ordusu’nun VT-4 ile yapmış olduğu testlere ait görüntüler basına sızdı ve iki ülkenin anlaşma konusunda önemli bir aşama kaydettiği belirtildi fakat anlaşma bir türlü imzalanmadı. Hindistan’ın geçtiğimiz Mart ayında yapmış olduğu son anlaşma ile birlikte tekrardan görüşmeler hareketlendi. Edinilen bilgilere göre Pakistan, VT-4 ana muharebe tankını satın almak, teknoloji transferi ile Al-Khalid tankında olduğu gibi birçok parçayı ülkesinde üretmek ve montajlamak istemektedir. “Ucuz, melez ve iyi bir tank arıyorsanız VT-4 sizin için en uygun tank” sloganı ile piyasaya giren Çin, Tayland’a teslimatları tamamlamasının ardından Peru, Nijerya ve Pakistan’a çıkarma yaptı.
Pakistan neden VT-4’ü seçti?
Pakistan, envanterinde bulunan Al-Khalid ve T-80UD tankları ile T-90S Bhishma tanklarına cevap verebileceğini düşünürken, Hindistan’ın sahip olduğu önemli sayıdaki T-90MS Tagil tanklarının ise oldukça büyük bir problem teşkil ettiğini ve bu tanklara en az o ayarda tanklar ile cevap vermek istemektedir.
Melez bir tank olarak görünen, tıpkı T-90MA tankının ihracat versiyonunun T-90MS olması gibi VT-4 tankı da ZTZ-99A tankının ihracat versiyonudur. ZTZ-99A tankı, kimyasal başlıklı mühimmatlara karşı T-90MA tanklarından üstün olmasa da sabot korunmasında üstündür. Bu üstünlüğü, M1 Abrams tanklarında olduğu gibi çift katmanlı taret zırhı ile elde etmektedir. Arkada yuvarlak tamamen kaynaklanmış RHA, önde ise NERA tabanlı kompozit zırh bulunmaktadır. ZTZ-99A tankındaki kompozit zırha oranla efektifliği daha düşük bir yapı kullanılsa da T-90MS tanklarında olduğu gibi ön tarete ERA eklemesi yapılabilmektedir. T-90MS tanklarında bulunan Relikt ERA kadar etkin olmamasından ötürü ise HEAT başlıklara karşı direnç üstünlüğünü rakibine kaptırmaktadır. VT-4 tankları, T-90MS tanklarından farklı olarak T-90MA tanklarında olduğu gibi uranyum alaşımı kullanılan Vacuum-1 mühimmatını atabilmektedir. Bu mühimmat ile 2 kilometre mesafede 1000mm delme kapasitesi elde edebilmektedir. VT-4 tankında ayrıca GL-5 olarak hard-kill aktif koruma sistemi bulunmaktadır. HEAT korunmasındaki eksikliğini de bu şekilde kapatmaktadır.
Pakistan; bütçesine uygunluğu, rakip tanka göre birçok üstün özelliğe sahip olması, teknoloji transferi ve ülkesinde üretim imkanı bulması nedeni ile mevcut şartlar altında VT-4 ‘ü seçerek oldukça iyi bir işe imza atmıştır. İki ülke arasındaki gerilimin tank rekabetini oluşturması ve geçtiğimiz ay tekrardan tank rekabetinin hareketlenmesi ile yeni haberler alıyor ve ileride de sıcak gelişmeler yaşanacağını düşünüyoruz. Yazımızı okuduğunuz ve göstermiş olduğunuz ilgi sebebi ile sizlere teşekkür eder, takipte kalmanızı rica ederiz.
Yazar: Yusuf Metin | Kaynak: SavunmaSanayiST.com
