TÜBİTAK-SAGE Müdürü Gürcan OKUMUŞ, enstitü tarafından yürütülen projeler ile ilgili olarak SavunmaSanayiST.com’un sorularını yanıtlıyor.
Türkiye’nin güdümlü mühimmat projeleri için önemli çalışmalar gerçekleştirilen TÜBİTAK-SAGE, halihazırda GEZGİN, GÖKDOĞAN, BOZDOĞAN, GÖKHAN, AKDOĞAN, KUZGUN, BOZOK, KAYI, HGK, KGK, NEB, SARB-82, SERT-82, GÖZDE, GÖKÇE ve SOM birçok proje yürütüyor. TÜBİTAK-SAGE Müdürü Gürcan OKUMUŞ, projelerdeki son gelişmeleri SavunmaSanayiST.com’a değerlendirdi.
SavunmaSanayiST.com: TÜBİTAK-SAGE bünyesinde havadan havaya füze alanında kritik çalışmalar gerçekleştiriliyor. Bu doğrultuda, GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN Füzeleri’nin son durumuna ilişkin bilgi verebilir misiniz? BOZDOĞAN ve GÖKDOĞAN’ın AKINCI Taarruzi İnsansız Hava Aracı’na entegrasyonu ne aşamada?
Gürcan OKUMUŞ: GÖKTUĞ projesinde proje süreci başarılı bir şekilde devam ediyor. Proje kapsamında planlı testlerin çoğu tamamlandı ancak devam eden bazı testler de var. Çeşitli iç ve dış etkenlerden dolayı test programlarında kaymalar olabiliyor ama sonuç itibariyle bu yıl içinde projeyi tamamlama hedefimizi koruyoruz. Şu ana kadar aldığımız sonuçlar çok başarılı, elde edilen veriler beklentinin üzerinde.
Hem BOZDOĞAN hem de GÖKDOĞAN’da menzil hedeflerinin ötesindeyiz, muadillerinnden öne çıkan kabiliyetleri var. Testlerden birinde ilk kez ses üstü hızda hava hava füzesi atışı bu proje kapsamında yapıldı.
GÖKTUĞ Projesi’nin ikinci fazı ilk üretimler, farklı F-16 tiplerine ve İHA’ya entegrasyonlarını kapsayacak şekilde yine bu yıl içinde başlayacak.
Projenin devamında BOZDOĞAN ve GÖKDOĞAN’ın gelişmiş konfigürasyonları için de ön çalışmalara başladık. Daha uzun menzil, daha gelişmiş veribağı, yönlendirilmiş reaktif parçacıklı harp başlığı gibi kabiliyet kazanımları yolda.
İHA’da bir hava hava füzesi kullanılması farklı ve zor bir konsept. Bunun için de BAYKAR ile görüşmelerimiz devam ediyor. AESA Radar entegrasyonu burada çok önemli. Çalışmaların hem füze seviyesi hem AESA radar entegrasyonunda paralel olarak tamamlanacağını düşünüyorum.
SavunmaSanayiST.com: GÖKHAN ve AKDOĞAN Projeleri için nasıl bir program takvimi mevcut? GÖKHAN Füzesi’nde RamJet Motor kullanılacağı biliniyor. Bu doğrultuda, TÜBİTAK-SAGE’nin RamJet ve ScramJet motor projeleri hakkında bilgi verebilir misiniz? Ayrıca Ses Üstü Rüzgar Tüneli’nde son durum nedir?
Gürcan OKUMUŞ: GÖKHAN projesinde T0 başladı. GÖKHAN, çok ileri seviye teknolojiye sahip bir füze olacak ve bu kapsamda çalışmalar devam ediyor. Hem F-16 hem de Milli Muharip Uçak platformlarında kullanılabilecek RamJet itkili bir hava hava füzesi projesi.
GÖKHAN Projesi tamamlandığında, benzerlerinin ötesinde bir füze olacağını söyleyebilirim.
Fazla detaya giremem ama ilk etapta F-16’larda erken safhada entegrasyon kullanılabilir olacak ve Milli Muharip Uçak hazır olduğunda GÖKHAN da onun keskin kılıcı olacak.
RAMJET projesinde bu sene ilk çalışır motoru ortaya çıkaracağız ve THS’yi (teknolojk hazırlık seviyesi) yukarı taşınmış olacak. ScramJet’te daha erken safhadayız ve kavramsal seviyede yürüyen bir projemiz var. Doktora çalışmaları ile bu süreç destekleniyor.
Yüksek Hızlı Rüzgar Tüneli yatırımımız devam ediyor. Bizim rüzgar tünelimiz, ‘Trisonic’ olacak. Sesaltı, sesüstü ve transonic hızlardaki testleri gerçekleştirebileceğiz. Şu anda biz kendi içimizde, “TÜBİTAK-SAGE Trisonic Tüneli (TSTT)” olarak adlandırıyoruz. Hedefimiz, 2023 yılında ilk üflemelerin yapılmaya başlanıp 2024 yılında da resmi ve ticari test olarak faaliyetine geçmesi yönünde.
AKDOĞAN’a gelirsek, bizim bir iç projemiz olarak çalışılıyor. Biz AKDOĞAN’ı bir ‘Mini Hava Hava Füzesi’ olarak planlıyoruz ancak ‘Deniz Platformları için Yakın Hava Savunma Füzesi’ne dönme durumunu da değerlendiriyoruz. Belki AKDOĞAN belki de BOZDOĞAN’ın bir versiyonunun helikopter platformları için kullanılacağını düşünüyorum.
SavunmaSanayiST.com: GEZGİN Uzun Menzilli Seyir Füzesi’nin ismi, Kasım 2020 yılında Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR ile gerçekleştirdiğimiz söyleşi esnasında resmen zikredilmişti. Projenin son durumu hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Gürcan OKUMUŞ: GEZGİN’de çalışmalar çok başarılı olarak devam etmektedir, projede çok önemli safhaları aştık. GEZGİN projesi de bittiği zaman, GÖKHAN gibi çığır açıcı teknolojilere sahip ve eş değeri olmayan bir füze sistemi ortaya çıkacak.
SavunmaSanayiST.com: GEZGİN Seyir Füzesi için Kale Arge ile Savunma Sanayii Başkanlığı arasında ARAT Projesi’nin başlatılmasına ilişkin anlaşma imzalandığı biliniyor. Ancak GEZGİN’in testlerinde kullanılacak motorların, Ukrayna’dan geleceği iddia edilmişti. Ukrayna’daki son durum, GEZGİN Projesi’ni etkileyecek mi?
Ukrayna sürecinin nereye gideceğini bilmiyoruz ama bizim projemize etkisi yok.
SavunmaSanayiST.com: TÜBİTAK-SAGE’nin KUZGUN Modüler Müşterek Mühimmat Ailesi, ilk kez IDEF’21 esnasında görücüye çıktı. Halihazırda 3 farklı KUZGUN konfigürasyonun geliştirildiğini biliyoruz. Bu projede gelinen son aşama nedir? Nasıl bir talep ve program takvimi mevcut?
Gürcan OKUMUŞ: KUZGUN, çok önemsediğimiz bir iç projemiz olarak başladı ve devam ediyor. Çok farklı varyantlara evrilebilecek bir projemiz. Bu yıl içerisinde bir İHA’dan Serbest Süzülen (KUZGUN-SS)’in ve bir İDA’dan (insansız deniz aracı) Katı Yakıtlı (KUZGUN-KY)’nın atışlarını yapacağız. İnsanlı hücum botlardan da atışların yapılması yönünde talepler var. Farklı tersaneler ile görüşüyoruz.
Bu yılın sonunda veyahut 2023 yılı başında da Turbojetli olanın (KUZGUN-TJ) atışını gerçekleştireceğiz. KUZGUN-TJ için farklı motor alternatiflerinde çalışıyoruz. Bir ülkeden belli adetlerde motor tedarik ettik. Bunlarla testlerini gerçekleştireceğiz. Turbojet konusunda yerli alternatifler de var. Yüksek enerjili dumansız katı yakıtlı roket motoru zaten bizim en yetkin olduğumuz alanlardan biri. KUZGUN’a yönelik olarak farklı platformlardan çok talep alıyoruz.Arttırılmış Menzilli KUZGUN-ER (Extended Range) için çalışmalarımız sürdürüyoruz. Türk Donanması envanterindeki Penguin Füzesi’nin görevini üstlenecek KUZGUN-ER Füzesi’ni de KUZGUN mimarisi üzerinden çıkaracağız.
Turbojet itki sistemine ve Görüntüleyici Kızılötesi (IIR) başta olmak üzere çeşitli arayıcı başlık seçeneklerine sahip olacak. KUZGUN-ER’in de 2023 yılında ilk test atışını yapmayı planlıyoruz. Hem kabiliyet hem de maliyet etkinlik bakımından Penguin’in ötesine geçecek. Motoru geliştirme sürecinden itibaren yerli olacak.
Deniz platformlarında çok önemli gelişme kaydeden ülkemizde bu yönde ihracat bakımından da güzel haberler alıyoruz. Yerli Penguin KUZGUN-ER bu bakımdan ihracat potansiyeli de çok yüksek bir füze sistemi olacak.
Ayrıca KUZGUN’un elektronik harp konfigürasyonu diyebileceğimiz KUZGUN-EW’yi de geliştirmeyi hedefliyoruz. Bu, harp başlığı yerine elektronik-harp faydalı yükü taşıyan bir sistem olacak.. İsterlere göre yapılandırıyoruz. Burada, Elektronik Harp Podu (EHPOD) ve Elektronik Destek Podu (EDPOD)’nu beraber çalıştığımız TÜBİTAK İLTEREN ile birlikteyiz.
SavunmaSanayiST.com: TÜBİTAK-SAGE, hava savunma alanında kendisini nasıl bir yere konumlandırıyor? G40 ve Milli NASAMS konusunda herhangi bir gelişme mevcut mu? Cold-Launch ve Soft-Launch alanındaki çalışmalarınız ne durumda ve bu teknolojileri hangi platformda kullanmayı hedefliyorsunuz?
Gürcan OKUMUŞ: Hava Hava Füzeleri üzerinden SeaRAM muadili bir sistemi ASELSAN ile geliştiriyoruz. G40’ta öz kaynak olarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz ama dış destekli bir projeye henüz dönmedi.
SİPER projesinin çok iyi gittiğini söyleyebilirim. ASELSAN ve ROKETSAN ile beraber farklı bir yapıda iş ortaklığı projesi olarak yürütülüyor Çok iyi bir füze olacak ve balistik atışları da bu yıl başlayacak.
EDAS (esnek dikey atış sistemi) iç proje olarak yol alıyor ama sanırım bu yıl içinde resmi proje süreci başlatılacak. Bu bir mühimmat atış sistemi ve bütün füze projelerinde kullanabilir olmasını hedefliyoruz.
SavunmaSanayiST.com: SOM Seyir Füzesi için 415 adetlik bir üretim öngörülüyordu. Bu, milli turbojet motor teslimatlarının başlamasının ardından mı gerçekleşecek? Ayrıca SOM’un C1 ve C2 ile J konfigürasyonlarında gelinen son aşama nedir?
Gürcan OKUMUŞ: SOM projesinde Seri üretim ve milli bileşen entegrasyon konularında sözleşmeli projeler devam ediyor. Tasarım otoritesi SAGE ve seri üretim hattı ROKETSAN alt yapısında kurulu. Fransa’nın motor ambargosu sebebiyle bazı sıkıntılar yaşandı. Ancak Kale Arge’nin KTJ3200 motor teslimatları bu yıl başlıyor. Bu teslimatlar ile birlikte envanterdeki SOM ürün sayısı da artacak.
SOM’un SOM-B1, B2, C1 ve C2 konfigürasyonlarının geliştirilme ve iyileştirme faaliyetleri sürüyor. SOM-J’nin ise F-16’dan ilk atışı gerçekleştirildi, zorlayıcı ve çok güzel bir atış oldu. Füzenin stabilizasyonunun çok iyi olduğu görüldü. Yakında ikinci bir atış gerçekleştirilecek.
SavunmaSanayiST.com: SOM, GEZGİN ve KUZGUN gibi mühimmatlar için data-link zorunlu bir ihtiyaç. Bu ihtiyaç hangi firmalardan karşılanıyor?
Gürcan OKUMUŞ: SOM’da KEMENT’i kullanıyoruz. Ancak farklı ihtiyaçlar için farklı firmalarla çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Data-Link konusunu Türkiye, milli imkanlarla çözüyor. Bu konuda yurt dışına bağımlılığımız yok. Firmalarımızca geliştirilen ürünler hem çok iyi performansa sahip hem de maliyet etkin. Bildiğim kadarı ile data link konusunda ihracat yapan bir ülke konumuna geçtik.
SavunmaSanayiST.com: TÜBİTAK-SAGE, füze alt sistemleri alanında önemli çalışmalar gerçekleştiriyor. Çalışma alanlarınızı genişletmeyi veyahut mevcut çalışmalarınızı genişletmeyi düşünüyor musunuz?
Gürcan OKUMUŞ: Bu alanda çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Şu anda özellikle deniz platformlarına yönelik navigasyon sistemlerimiz kullanılmaya hazır durumda Biz, deniz kuvvetlerimizin 20 tane hücumbotuna navigasyon sistemi çözümü sunduk.
SavunmaSanayiST.com: Kanatlı Güdüm Kiti (KGK), sahada aktif olarak kullanılıyor. KGK’nın arayıcı başlıklı ve/veya itkili konfigürasyonlarının geliştirilmesine yönelik bir talep/çalışma mevcut mu?
Gürcan OKUMUŞ: KGK’nın lazer arayıcı başlıklı konfigürasyonu geliştiriliyor ve entegrasyon tamamlanmak üzere. Burada da mühimmatı atma ve hedefi işaretleme açısından platform bazında bir konsept oluşturuluyor. İtkili konfigürasyonu ile ilgili bir talep olmadığı için şu anda geliştirmiyoruz. KUZGUN’un bu alandaki ihtiyacı çok daha etkin olarak karşılayacağını düşünüyoruz.
SavunmaSanayiST.com: Kale Arge ile KTJ3200 ve ARAT Projeleri’nden yakın çalıştığınızı biliyoruz. Müşterek olarak yürüttüğünüz başka projeler de var mı? Türkiye’nin füze vb. hava soluyan sistemler için turbofan motor ihtiyacının olacağını düşünüyor musunuz?
Gürcan OKUMUŞ: Türkiye’nin turbofan motora ihtiyaç duyacağını ve füze seviyesi küçük turbofan motor geliştireceğini düşünüyorum. Uzun menzilli seyir füzelerine ihtiyacımız var, bunun için de kendi turbofan motorlarımızı yapmamız gerekiyor. Bu kabiliyete sahip birden fazla firmamız olduğunu biliyorum.
SavunmaSanayiST.com: SİHA platformlarına özel olarak yürüttüğünüz BOZOK ve KAYI Projelerinde gelinen son aşama hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Gürcan OKUMUŞ: BOZOK, üretime hazır hale geldi. Kalifikasyon ve uzun menzil atışları gerçekleştirildi. Delici etkiye sahip hibrit harp başlığı da geliştirildi BOZOK ile ilgili bir üretim planı olduğunu söyleyebilirim.
KAYI yine KUZGUN gibi bizim bir iç projemiz. KAYI’da 30 ila 50 kilogram sınıfında, bazı İHA’lar için cazip olabilecek özelliklere sahip bir füze olacak. Temel olarak BOZOK’un büyütülmüş hali olduğu için hızlı yol aldı, ilk atışını bu yıl gerçekleştireceğimizi düşünüyoruz. Son dönemde İHA platformlarıma biraz odaklandığımızı söyleyebilirim.
SavunmaSanayiST.com: TÜBİTAK-SAGE, adından da anlaşılacağı üzere bir ArGe kuruluşu. Geliştirdiğiniz platformlar için bir üretim hattı kurmayı planlıyor musunuz? İhracat için faaliyetleriniz olacak mı?
Gürcan OKUMUŞ: ArGe kurumuyuz ancak tasarladığımız ürünle üretim safhasında da bağımızın kopmaması gerekiyor. Bu konuda kurumlarımızın pozitif dönüşlerini aldık. Biz, belli ürünlerin butik üretiminde her zaman olma kararlılığındayız. Bu GÖKTUĞ için de geçerli, GEZGİN için de gereçli diğer projelerimiz için de geçerli. GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN’ın üretimini biz yapacağız. Çok yüksek adetli sayılar olmadığı sürece, geliştirdiğimiz ürünlerin üretiminde de yer alacağız. Buradaki temel motivasyon tasarım sonrası üretime geçen ürünün geliştirme, ucuzlatma ve kabiliyet kazanım yol haritasının güçlü bir şekilde devam ettirilmesi.
SavunmaSanayiST.com: Eklemek istediğiniz herhangi bir şey var mı?
SAGE büyük bir arge kurumu ve sistem projesi geliştirme yeteneğine sahip. Bugüne kadar geliştirdiği, envantere soktuğu ve hatta COMBAT PROVEN sınıfına giren mühimmatları ile kendini ispatlamış bir kurum. Dünyadaki ve yakın coğrafyamızdaki gelişmeleri yakından izliyoruz. Üzerimizdeki sorumluluğun arttığının farkındayız. Hem devam eden projeler hem de planlanan projelerin takviminde, hatta takviminden önce tamamlanmasının gerektiği bir dönemdeyiz. Ama bunu başarabilecek potansiyele sahip olduğumuzu da biliyoruz.
Sahip olduğumuz teknoloji ve kabiliyet ile birçok projeyi ana yüklenici olarak yürütüyoruz ama paralelde başka firmalarımızda yürüyen projelerde önemli iş paketlerini üstleniyoruz.
Aktif koruma sistemlerinde ASELSAN ile PULAT ve AKKOR projeleri yürüyor ki PULAT zaten sahada kullanımda. Daha gelişmiş versiyonları yolda.
Enerjetik malzemelerde termobarik, toz termobarik patlayıcılarda yeni ürünler geliştirdik ve geliştirmeye devam ediyoruz. Malzeme teknolojilerinde iyi bir noktadayız ve bazı kritik malzeme reçeteleri geliştirildi ve üretime geçti.
Yazılım, elektonik, mekanik alt sistem ve bileşenler ile hem savunma hem sivil sektörümüze destek veriyoruz. Çok sayıda alt yükleniciyi, kobi ölçeğindeki firmamızı kalifiye ettik ve yürüttüğümüz projelerin paydaşı yaptık. Bir görevimizin de savunma sanayi ekosistemini geliştirmek olduğuna inanıyoruz.
Tüm bu çalışmalarımızın meyvesi olarak bundan sonraki adımımız yüksek süpersonik ve HİPERSONİK sistemlerde olacak. Alt yapılar istediğimiz seviyeye geliyor ve hipersonik füzeler bundan sonraki ana odağımızı oluşturacak.
Yapılacak çok iş var ama stratejik planlarımız doğrultusunda çok çalışıyoruz ve kendimize güvenimiz tam.
TÜBİTAK-SAGE Müdürü Gürcan OKUMUŞ’a, sorularımızı yanıtladığı için teşekkür ediyoruz.
ÖNERİLEN İÇERİK: AKYA Ağır Sınıf Torpido
Kaynak: SavunmaSanayiST.com Özel Haberidir.
