Kanada, ABD yapımı F-35 savaş uçağını tedarik etmek yerine Avrupa menşeli uçaklara yönelebileceğini açıkladı.
Kanada Savunma Bakanı Bill Blair, bu sürecin Başbakan Mark Carney’nin yeni kabinesinde görevlendirilmesinin ardından aktif olarak değerlendirildiğini belirtti.
Portekiz’den Geri Adım ve Kanada’nın Karar Süreci
Blair’in açıklaması, Portekiz’in ileri teknolojiye sahip savaş uçağı tedarikini iptal etmeyi planladığını duyurmasından bir gün sonra geldi. Kanada’daki yeniden değerlendirme süreci, Trump yönetimiyle yaşanan sert siyasi müdahaleler ve ABD Başkanı’nın Kanada’yı ekonomik yaptırım tehditleriyle aynı dönemde gerçekleşiyor.
Kanada’da, ABD’de üretilen ve bakım gören uçakları içeren 19 milyar dolar değerindeki tedarikin iptal edilmesi ve farklı üreticilerden savaş uçağı tedarik edilmesi yönünde güçlü bir destek oluştu.
Kanada, F-35 yerine farklı savaş uçaklarına yöneleceğini ve bu kapsamda Avrupa orjinli savaş uçaklarının inceleceğini açıkladı. pic.twitter.com/dzTH0EZMg4
— SavunmaSanayiST.com (@SavunmaSanayiST) March 15, 2025
F-35 İçin Yapılan Ödeme ve Alternatifler
Kanada, Haziran 2023’te Lockheed Martin ile 88 adet F-35 savaş uçağı tedarik etmek için bir sözleşme imzaladı. Bakan Blair, Kanada’nın genel çıkarları ve ülkenin savunması için en iyi seçenek üzerine askeri yetkililerle görüşmelerin sürdüğünü belirterek, “Hava kuvvetlerimizin ihtiyaç duyduğu platform olarak F-35 belirlendi, ancak alternatifleri de değerlendiriyoruz. Tüm savaş uçaklarının F-35 olması gerekip gerekmediğini inceliyoruz.” dedi.
Kanada, bu yıl teslimatı başlaması planlanan ilk 16 adet savaş uçağı için daha önce ödeme yapmıştı.
Avrupa Üretimi Savaş Uçakları
Blair, Kanada’nın ilk F-35’leri kabul edebileceğini, ancak filonun geri kalanının Avrupa menşeli uçaklardan oluşabileceğini belirtti. Bunlar arasında İsveç üretimi Saab Gripen de bulunuyor. Gripen, daha önce yapılan değerlendirmede ikinci sırada yer almıştı.
Blair, “Başbakan, bu konuyu incelememi ve diğer tedarikçilerle görüşmeler yapmamı istedi. Özellikle bu savaş uçaklarının Kanada’da monte edilme fırsatlarının olup olmadığını değerlendireceğim.” dedi. Bu açıklama, İsveç’in teklifine dolaylı bir gönderme olarak değerlendirildi. İsveç, Gripen uçaklarının Kanada’da monte edilmesini ve fikri mülkiyet transferi yapılarak bakımın ülke içinde gerçekleştirilmesini önermişti.
F-35 Programındaki Zorluklar ve Sözleşme Cezaları
F-35’lerin büyük bakımı, revizyonları ve yazılım güncellemeleri ABD’de gerçekleştiriliyor. Ancak Kanada’nın farklı tipte savaş uçaklarından oluşan bir filo kullanma fikri, hava kuvvetleri tarafından uzun süredir reddediliyor. Mevcut CF-18’lerin tedarik edildiği 1980’lere kadar Kanada karma bir filo kullanıyordu. İki farklı uçak sisteminin kullanılması, ayrı eğitim programları, farklı hangarlar ve altyapı gereksinimleri ile tedarik zinciri oluşturacağı için savunma planlamacıları bunu maliyetli buluyor.
Kanada’nın F-35 tedarik sürecinden tamamen vazgeçmesi durumunda bazı sözleşme cezaları uygulanacağı belirtiliyor, ancak sözleşmeden çekilmenin tam maliyeti belirsizliğini koruyor.
Ekonomik Yansımalar ve Güven Krizi
Lockheed Martin’in küresel medya ilişkileri direktörü Rebecca Miller ise yaptığı açıklamada, “Lockheed Martin olarak Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri ile güçlü ortaklığımıza değer veriyoruz ve bu ortaklığı gelecekte de sürdürmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.” dedi. Miller ayrıca, F-35’lerin “öldürme anahtarı” (kill switch) olduğu ve ABD hükümetinin emriyle müttefik ülkelere ait uçakların devre dışı bırakılabileceği yönündeki yanlış bilgilere de değindi.
Miller, “Hükümet sözleşmelerimiz kapsamında, tüm F-35 müşterilerine, gerekli sistem altyapısını ve verileri sağlıyoruz. Müşterilerimizin görevlerini başarıyla tamamlayıp güvenle dönmelerini sağlamak amacıyla uygun maliyetli ve güvenilir bakım hizmetleri sunmaya kararlıyız.” dedi.
Emekli yarbay ve eski F-35 test pilotu Billie Flynn, Trump’ın tehditlerinin ABD savunma sektörüne olan güveni sarstığını belirtti. Flynn, “Kanada’nın, Amerikan silah alımlarında her zaman var olan güvenin zarar görmesi riskini göz önüne alarak bu sözleşmeyi sürdürecek şekilde hareket etmesi gerekiyor.” dedi.
Havacılık Endüstrisine Ekonomik Yansımalar
F-35 sözleşmesinden tamamen veya kısmen çekilmenin bir diğer önemli etkisi de Kanada’nın havacılık endüstrisi üzerindeki ekonomik yansımaları olacak. 1997-2021 yılları arasında Kanada’daki havacılık şirketleri, F-35 tedarik zincirinin bir parçası olarak ülke ekonomisine 1.3 milyar dolar katkıda bulundu.
Kaynak: SavunmaSanayiST.com / CBC
