Havadan Atılan Seyir Füzesi veya İngilizce telaffuzuyla Air Launched Cruise Missile (ALCM); içinde bulundurmuş olduğu harp başlığını, yüksek hassasiyet ile hedefe ulaştırabilen uzun menzilli bir güdümlü mühimmattır.
Seyir füzeleri, kaldırıcı kuvvet oluşturmak için kanatçıklarını kullanır ve havanın dinamik yapısından sürüklenmeyi (drag force) dengelemek için de turbojet, ramjet veya katı yakıtlı roket motoru gibi tahrik (thrust) sistemleri kullanır. Güdüm içinse; ataletsel seyrüsefer sistemi, kızılötesi ve radar arayıcı başlık, küresel konumlandırma sistemi gibi birçok teknolojiden yararlanan bir füzedir.
Günümüzde seyir füzeleri, hedeflerine alçaktan uçarak yaklaşan, dolayısıyla klasik hava ve füze savunma ağı tarafından tespit edilmeleri ve durdurulmaları son derece zor olan silah sistemleridir. Son yıllarda dünyada süratle yaygınlık kazanan bu füzeler, güçlü devletlerin elinde bulunan önemli bir kozdur. Bu yayılmanın, seyir füzelerinin sahip olduğu önemli avantajlar sebebiyle önümüzdeki yıllarda da sürmesi beklenmektedir.
Seyir Füzelerinin Kısa Tarihi
İkinci dünya savaşı zamanlarında Almanya, dünyanın ilk seyir füzesi ve seyir füzelerinin atası olan V-1 füzesini üretti. Bu füze, kısa kanadı olan ve arkadan itiş gücüne sahip olan basit bir füzeydi. Bir pulsejet motor kullanan ve 1940 ile 1943 yılları arasında geliştirilen V-1 füzesi, daha önceden istihbarat raporları olmasına rağmen, İngiltere tarafından hava fotoğrafları ile ilk defa 1943 yılında keşfedilmiştir. İlk saldırı ise Londra’ya, 13 Haziran 1944 tarihinde gerçekleştirilmiştir. İngiltere’ye yapılan bu saldırılardan sonra ABD, patlamamış V-1 füzelerini inceleyerek kendi seyir füze çalışmalarına hız katmıştır.
Modern zamanda İlk kez 1991’deki Körfez Savaşı sırasında kullanılan seyir füzelerinden bugüne kadar, 2.000’den fazlası ABD’ye ait olmak üzere toplam 3.000 adet civarında ateşlenmiştir. ABD’nin 1980’li yıllarda Tomahawk’ları kullanıma almasını, 1990’lı ve 2000’li yıllardan itibaren İngiltere, Fransa ve Almanya gibi Avrupa ülkeleri, ardından da İsrail takip etmiştir. Rusya ise Soğuk Savaş döneminden itibaren kabaca seyir füzesi olarak nitelenebilecek, ama gerçekte yere sürünürcesine değil de düz uçuş gerçekleştiren, yüksek isabet yüzdesine sahip olmayan ve sıklıkla nükleer başlık taşıyan on civarında füze çeşidini kullanıma almıştır.
Seyir füzelerinin diğer füzelerden farkı nedir ve nasıl çalışır?
Seyir füzelerini düğer füze platformlarından ayıran en büyük etmenler; genellikle otonom olarak kontrol edilmeleri, sahip olduğu kontrol yüzeyleri ile çoğu füzenin yapamayacağı manevralar yapabilmeleri, yüksek hassasiyetleri, uzun menzilleri ve dairesel sapma (CEP) değerlerinin düşük olmasıdır.
Temel olarak tüm ALCM’lerin belli bölümleri vardır. Bunlar şunlardır:
- Savaş başlığı
- Tahrik kuvvetini oluşturan motor
- Güdüm bölümü
- Kontrol yüzeyleri ve kanatlar
- Yakıt tankı bölümü
Savaş Başlığı
Tüm füze ve roketlerde mevcut olan savaş başlığı, seyir füzesinin hedefe ulaşıp infilak etmesinden sonra geriye bırakacağı tahribatı sağlamaktadır. Günümüzde; konvansiyonel, nükleer ve kimyasal olmak üzere birçok savaş başlığı bulunmaktadır. Kullanım amaçlarına göre genel olarak dörde ayrılan savaş başlıklarını; patlama etkili, parçacık tesirli (cluster), çukur imlalı ve özel amaç savaş başlıkları olarak sınıflandırabiliriz.
İtki Sistemi
Seyir füzelerinin havada hareket edebilmesi için gerekli olan sisteme, itki sistemi denir. ALCM de kullanılan çeşitli itki sistemleri mevcuttur. Bunlara örnek olarak da turbojet, tubofan, ramjet ve katı yakıtlı itki sistemlerini verebiliriz .
Güdüm Bölümü
Güdüm Sistemi, her ALCM de yahut her füzede temel olarak iki bölümden oluşmaktadır. Bunlar, konum kontrol sistemleri ile yörünge kontrol sistemleridir. Konum kontrol sistemleri, uçağın hedefe doğru giderken yapması gereken yunuslama (pitch), dönme hareketi (roll) ve yalpalama (yaw) hareketlerine bakarken, yörünge kontrol sistemleri ise uçağın bu hareketleri yaparken hesaplanan ideal yörüngeden çıkmamasını sağlar. Konum kontrol sistemi de yörünge kontrol sisteminden aldığı bilgiler çerçevesinde hareket etmektedir.
ALCM’lerin farklı operasyonel özellikler için farklı güdüm çeşitleri vardır. Aşağıda genel olarak kullanılan güdüm sistemleri sıralanmıştır.
- Ataletsel Güdüm Sistemi
- Arazi Karşılaştırmalı Güdüm Sistemi
- Arayıcı Başlıklı Güdüm Sistemi
- GPS Destekli Güdüm Sistemi
Günümüzde Kullanılan Seyir Füzeleri
Seyir füzeleri; atıcı platform, menzil ve seyir sürati gibi özellikler göz önüne alınarak farklı sınıflandırmalara tabi tutulmaktadırlar. Fakat bu sınıflandırmalarda, pek çok füze için aslen keskin ayrımlar bulunmamaktadır. Bahsedilen konu ile alakalı örnek vermek gerekirse AGM-158 ile AGM-84K aynı platformu paylaşan ALCM olsalar da iki füzeninde görevleri birbirinden farklıdır.AGM-158 gizliliğe yönelik yere yapışık, ses altı hızlarda seyahat eden ve nüfus etmeye yönelik bir joint air-to-surface standoff missile olmasına karşın AGM-84K, standoff land attack missile-expanded response olan bir füzedir.
Müttefik ülkelerce kullanılan günümüz başlıca birkaç ALCM’ye göz atılacak olunursa:
AGM-84K SLAM-ER
Üreticisi olan Boeing şirketinin 500.000 dolara mal etmiş olduğu AGM-84K SLAM-ER,2000’li yıllardan beri özellikle Irak Savaşı’nda aktif olarak kullanılmıştır. SLAM-ER; kızılötesi(IR) arayıcı başlığa ve GPS sahip olduğu için hareketli ve hareketsiz tüm hedef tiplerini, yüksek hassasiyetle imha edebilmektedir. Teledny CAE J402 turbojet motoruna sahip bu füze, 270 km’lik bir menzile sahiptir.
Türk Hava Kuvvetleri envanterinde de bulunmaktadır.
AGM-158 JASSM
AGM-158 JASSM, bir Amerikan firması olan Lockheed Martin tarafından üretilmiştir. Füze, 2009 yılından beri ABD envanterinde yer almakta olup, birim maaliyeti 1.266 milyon dolardır. Ses altı hızlarda yolculuk yapabilen Turbojet motorlu bu füze, savaş başlığı olarak da 450kg lık WDU-42/B delici başlığını kullanmaktadır.
KEPD-350
KEPD-350 füzesi; Almanya, İspanya ve Güney Kore’nin ortaklaşa geliştirdiği bir ALCM’dir. 2005 yılından beri kullanımda olan KEPD-350’nin birim maliyeti 950.000 dolar olup, Williams P8300-15 turbofan motorunu kullanmaktadır ve ses hızına yakın hızlarda (transsonic) uçuş gerçekleştirmektedir.
SOM Seyir Füzesi
Hava Kuvvetleri Komutanlığı (Hv.K.K.lığı) seyir füzesi ihtiyacının giderilmesi amacıyla SOM Geliştirme Projesi, 2006 yılının Nisan ayında TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (TÜBİTAK SAGE) ana yürütücülüğünde başlamıştır. Kavramsal tasarım, ön tasarım, yer testleri ve 1. Hava İkmal Bakım Merkezi (1. HİBM) Komutanlığı ile birlikte yürütülen uçuş testleri aşamalarındaki çalışmalar neticesinde 2012 yılında ürün kalifikasyonu tamamlanmıştır.
Türkiye’nin ilk seyir füzesi olan SOM; her türlü hava şartında çalışabilen, yoğun şekilde korunan sabit ve hareketli kara ve deniz hedeflerine karşı geliştirilmiş, uzun menzil, düşük görünürlük, yüksek beka, yüksek vuruş gücü, yüksek hassasiyet, karşı tedbirlere karşı direnç ve operasyonel esneklik özelliklerine sahip güdümlü bir seyir füzesidir.
SOM Sisteminin modüler yapısı, farklı varyantların oluşturulmasına olanak sağlayarak benzer füze sistemlerine kıyasla daha fazla operasyonel esneklik sunmaktadır. 230 kg harp başlığı ağırlığına sahip füzenin toplam ağırlığı yaklaşık 600 kg’dır. Füzenin toplam boyu yaklaşık 4 metredir. Proje kapsamında teslimatı gerçekleştirilmekte olan SOM mühimmatları; SOM-A, SOM-B1 ve SOM-B2 varyantlarından oluşmaktadır. Ayrıca, TÜBİTAK-SAGE, hareketli su üstü hedeflerini vurma kabiliyetine sahip SOM-C1 ve SOM-C2 varyantlarının geliştirilmesi çalışmalarına da devam etmektedir.
Otonom bir sistem olan SOM; düşük görünürlük sağlayan geometrik tasarım ve radar soğurucu özelliği, yüksek manevra yeteneği, alçak irtifa uçuş, arazi maskeleme ve görev planlama sistemi sayesinde yüksek beka kabiliyetine sahiptir. Farklı hedefler için özel olarak tasarlanmış harp başlığı tipleri ile imha görevini güvenli ve yüksek doğrulukta gerçekleştirmektedir. SOM Yeni Nesil Seyir Füzesi için belirlenen hedefler arasında sabit radar yerleşkeleri, stratejik varlıklar, komuta kontrol merkezleri, korunaklar, hava savunma sistemleri, korunaksız uçaklar ve gemiler yer almaktadır. Kullanılan navigasyon teknolojileri ve kızılötesi görüntülemeli arayıcı başlık sayesinde hedef, yüksek hassasiyetle vurulabilmektedir. Ayrıca, SOM veri tümleşimi ve gelişmiş hedef algoritmaları ile karşı koyma tedbirlerine dirençli bir sistemdir. İyileştirme çalışmaları kapsamında veri bağı sisteminin kazandırılması neticesinde SOM; hedef güncelleme, vuruş anı gösterimi, fırsat hedeflerine angajman kabiliyeti, uçuş sırasında hedef tanımlama, hasar kıymetlendirme kabiliyeti ve görev iptali gibi önemli yeteneklere sahiptir. SOM sahip olduğu bu özellikleri sayesinde muadilleri olan STORM SHADOW/SCALP EG, TAURUS KEPD 350, SLAM-ER, JASSM ve JSM gibi sistemlerden ayrışarak, kullanılan teknoloji, kabiliyetler ve platform entegrasyonu açısından daha başarılı bir sistem olarak öne çıkmaktadır.
SOM Projesi kapsamında seri üretim faaliyetlerinin yanında iyileştirme ve geliştirme çalışmalarına devam edilmektedir. Bu faaliyetler SOM füzesine veri bağı yeteneğinin kazandırılması (METEKSAN KEMENT) ve su üstü harp yeteneği kazandırılması olarak gruplandırılmıştır. Söz konusu faaliyetler, projede alt yüklenici rolü ile görev yapan TÜBİTAK SAGE tarafından yürütülmektedir.
Yazar: Buğra Jan | Kaynak: SavunmaSanayiST.com
