MANPADS ve Dünyada MANPADS Tehdidinin Boyutları (2)

Roketsan-ATMACA-Banner

Yazının birinci bölümünü okumak için lütfen buraya tıklayınız

DÜNYADA MANPADS

Dünyada MANPADS’in meşhur oluşu ise 1980’lerdeki 7-8 yıl süren Afgan-Rus Savaşı’nda olmuştur. Sovyet ordusunu ülkesine davet eden Necibullah yönetimi ve Sovyet işgal güçlerine karşı mücadele eden Afgan mücahitlerinin imdadına zoraki olarak ABD koşmuştur. Çünkü Rusların Afganistan’ı işgali; bölgenin değerli madenlerinden de öte Rusların sıcak denizlere inme ve deniz üssü edinme hayalinde, önemli bir adım ve denize az bir mesafe kalması demekti. Bu sebeple ABD, birçok devlete dahi vermeye çekindiği silah sistemi FIM-92 Stinger MANPADS’i Afganistan sevgisinden değil, mecbur kaldığı için pratik bir çözüm olarak görmüştür. Mücahitler sadece Stinger MANPADS ile resmi rakamlara göre 300’den fazla Sovyet helikopteri ile 100’den fazla askeri uçağı düşürmüştür. Afgan ve Pakistan kaynaklarına göre ise bu sayılar çok daha fazladır. Sonuç olarak MANPADS silahı, Rusların Afganistan’da uçar birlik harekâtı ve savaş helikopterleri ile yakın hava desteği görevlerini bitirmiş, kargo uçaklarını meydanlara inemez hale getirerek savaşın kaybedilmesindeki en önemli birkaç silah sisteminden biri haline gelmiştir. Binlerce Rus ve Rus olmayan Kazak vs. Sovyet askerinin katili, küçücük omuzda taşına bir füze olmuştur.

STM Banner

Çok tehlikeli olan bu silah sisteminin bırakın kontrolü zor bir ülkeye, asimetrik harp unsurlarına verilmesi çok kritik bir karardır. Örneğin 11 Eylül olayları 5 sene daha önce olsaydı yani Afgan mücahitlerinden ABD yapımı Stinger’ların geri toplandığı, toplanamayanlarında raf ömürlerinin sona erdiği 2000’li yıllar yerine 1995’lerde olsa idi, 11 Eylül sonrası Afganistan’a yapılan harekatta tabi olarak Taliban’ın elinde alacak olan Stinger’lar ABD kuvvetlerine de aynı akıbeti yaşatacaktı. 11 Eylül olayları üzerine çok sayıda komplo teorisi üretenler bu hususu da düşünmüş müdür bilemiyorum ama ABD’nin Afganistan’ı işgali başladığında benim aklıma ilk gelen şey “Ne tesadüf? Mükemmel zamanlama” idi.

Diğer yandan Libya iç savaşın ardından kaybolan MANPANDS’ler, hala büyük bir tehlike potansiyeline sahiptir. Kaddafi rejiminden kalan silahların Magrheb, Hamas El Kaide, Nijer’de Boko Haram veya Suriye’de çeşitli muhalif grupların eline geçtiği tespit edildi. Libya müdahalesi sırasında 5.000 MANPADS, çok uluslu bir ekip tarafından tahrip edildi. Ancak bazı raporlar Kaddafi dönemi Libya ordusunun 20.000’in üzerinde MANPADS’e sahip olduğunu söylüyordu. O zaman ortada 15.000 kayıp var demektir.

Dünyada MANPADS ile sivil uçaklara karşı yapılan ilk başarılı saldırı ise (Aslında kayıtlara geçmeyen çok sayıda Rus nakliye uçağı var ama orduya ait olduğu için sivil kayıp kabul edilmiyor) 3 Eylül 1978’de Zimbabve Halkları Devrim Ordusu’nun isyancıları tarafından Hava Rhodesia 825 uçuş nolu sivil uçağın düşürmesi ile gerçekleşti. Ayrıca bugüne kadar sivil uçaklara karşı 50’den fazla MANPADS saldırısı gerçekleşti. Çoğunlukla Afrika ve Asya’da. Çoğunluğu aktif savaş bölgelerinde gerçekleşen saldırılarda bugüne kadar 1000’den fazla sivil bu uçakların düşmesi sonucu öldü.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

MANPADS TEHDİDİNİ AZALTMA ÇABALARI

Her ne kadar MANPADS için ‘Dünya ordularının alçak irtifa hava savunmasının belkemiği’ olduğu söylesek de diğer yandan ‘Dünya teröristlerinin de sahip olduğu en yüksek teknolojiye sahip, en tehlikeli silah sistemi’ oldukları söyleyebiliriz.

Dünyada ülkeler arasında MANPADS ile ilgili 2000 yılında yapılan “Wassenaar Arrangement (WA) 1996/2000”dan sonra da “UN Resolution A-RES-59-90 MANPADS Control 2004” ve “OSCE Prin- ciples on Export Controls of” ve “OSCE Principles on Export Controls of MANPADS 2008” gibi pek çok anlaşma yapılmıştır. Ancak buna rağmen en başta verdiğim örnekte olduğu gibi Rus fabrikasında üretilmiş bir Rus MANPADS ile Suriye’de bir Rus uçağı SU-25 muhalifler tarafından düşürülebilmektedir.

ABD hükümeti, MANPADS’in yayılmasını önlemek ve sivil uçakları korumak için üç tür önlem almaya çalışmaktadır. Bunlar küresel ihracat kontrollerini ve şeffaflığı güçlendirmek, MANPADS stoklarının güvenliğini ve dünya çapında imhasını finanse etmek ve karşı tedbirlere yani kaçma-kurtulma teknolojisine yatırım yapmak. “Öyle ise PYD’nin elinde MANPADS ne geziyor?” dediğinizi duyar gibiyim. Çok haklısınız. Bu tedbirleri biraz açalım.

Şimdi birinci madde gereği yani “Küresel ihracat kontrollerini ve şeffaflığı güçlendirmek” kuralı gereğince ABD, Türkiye’deki ve diğer Stinger satın alan tüm ülkelerdeki depoları belli zamanlarda Amerikan ve o ülke subayların eşliğinde saymaktadır. Tatbikat ve gerçek atışlarda sarf edilen füzelerde ABD’ye bildirilmektedir. Bu bizim açımızdan diyorum, egemenliği zedeleyici bir olay gibi gözükse de zannımca hiç de öyle değildir. Milli MANPADS Porsav’ı ürettiğimizde böyle bir zorunluluğumuz olmayacağı gibi, ABD malı Stinger konusunda bu şekilde şeffaf olunması, üzerimize atılacak iftiralardan kurtulmamız açısından çok faydalıdır.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

Birincisi bu sayım olayı bile MANPADS’in ne kadar tehlikeli bir tehdit ve korkulan bir silah sistemi olduğunu göstermektedir. İkinci olarak öyle ki, Çeçenistan’da Mi-26 helikopterinin vurulması olayında tek seferde 127 kişiyi öldüren bu füze için ABD müttefiklerine bile güvenmemektedir. Burada depolardan sorumlu personelin kişisel görevi kötüye kullanma ihtimali olduğu gibi, devletlerin de ABD aleyhine başka örgütlere verme ihtimali olabilir. Tabi ki bu uygulamayı ister NATO üyesi olsun ister olmasın dünyada Stinger sattıkları tüm ülkelere yaptıklarını tekrar hatırlatayım. Yani dünya üzerinde onlarca kullanıcı arasında yarın öbür gün Avrupa ortasında bir yolcu uçağında patlayacak Stinger füzesi olayı olursa kendimizi temize çıkarmış oluyoruz ki, bazı Avrupa ülkeleri tarafından olağan şüpheli olarak görüleceğimiz için çok mantıklı bir tedbir.

ABD’nin, Suriye’de MANPADS (Stinger) dağıttığı haberleri ise hiçbir zaman doğrulanamadı ve bence de imkansıza yakın. Medyaya servis edilen fotoğraflar olabilir. Manın bu konuda tavrı belli. Aggressor filoda Rus uçağı gibi boyanan F-18’leri dahi “Rus gibi boyanan ABD uçağı, bombalayıp suçu Ruslara atacak” şeklinde hepimizi aptal yerine koyan haberleri unutmadık. Evet, ABD PYD/PKK’ya MANPADS verebilir hatta bence vermiştir de ama Stinger değil, ondan çok daha kabiliyetli Rus yapımı MANPADS’ler.

Hatırlayın, geçen sene ABD Kongre’sinden PYD’ye (PKK) MANPADS’de verilebileceğine dair karar çıktı ve Trump’un inisiyatifine bırakıldı. Ancak hala daha bölgede Stinger görmedik. Öncelikle şunu belirtmek lazım ki: Afganistan’a bedava Stinger dağıtan ABD’li senatör Charlie Wilson devri kapanmış olsa da ABD’nin Suriye konusundaki emelleri ve PYD’yi hava saldırılarına karşı koruma düşüncesi bu sitemleri almalarına göz yummasına sebep olabilir. Bugün ABD’nin de inkâr etmediği gibi PYD/PKK’yı ABD silahlandırdığına göre ve PYD elinde Rus yapımı çok sayıda MANPADS olduğuna göre bu silahlar nereden geliyor? Öncelikle ABD’ni PYD’ye açık desteği yanında Rusya’nın da gizliden PYD’ye destek verdiğini öteden beri savunan bir araştırmacı olarak bir kısmını direk Ruslar tarafından Esad muhaliflerine verilmemesi şartı ile tedarik edildiğini düşünüyorum. Ancak esas kaynak ABD.

Evet, ABD bir Stinger füzesinin PYD’li bir paragöz tarafından DAEŞ vb. bir örgüte satılıp Paris De Gaulle Hava Alanı’nda bir 747’nin gövdesinde patlaması riskini hiçbir zaman alamaz. Ancak karaborsadan veya üçüncü ülkelerden veya Libya’nın kayıp MANPADS’larinden veya Esad’ın yağmalanan silah depolarında ele geçirilmiş Rus yapımı SA-14, SA-16, SA-18 veya Çin yapımı FN-6 gibi MANPADS’leri bölgede PYD dahil tüm ABD partnerlerine dağıtmış olabilir ki ben dağıtığına inanıyorum. Bunu ima eden yabancı medya haberlerine rastladım. Başka türlü ne PYD’ni elindeki silahlar ne de ABD başkanına verilen yetkinin bir manası var. Daha önce (30 yıldır) yurt içinde gezen MANPADS’lerde yine Rus yapımı idi ama PKK destekçisi Avrupa ülkeleri veya Rusya-ABD hatta Çin gibi küresel güçlerce temin edilmişti.

Diğer yandan medyamızın bu MANPADS olayına bakışı ise daima beni şaşırtacak cinsten olmuştur. Esad muhalifi (hangi grup olduğunu bilmiyorum) bir grubun geçen sene düşürdüğü Rus SU-25 uçağının düşürülme görüntüleri yayınlandığı halde ve açıkça Rus yapımı Igla-1 9K310 (SA-16 Gimlet) MANPADS olduğu görüldüğü halde günlerce ABD tarafından verilen Stinger olduğu yazıldı. Evet, ABD’nin verme ihtimali çok çok yüksek çünkü o muhalif grubun MANPADS gibi bir silahı karaborsandan bile tek başına alması çok zor. AK-47 almaya benzemez. Ancak silahın Rus yapımı olduğunu inkâr etmenin mantığını bir türlü anlamıyorum. Bugün ABD’de silah meraklıları için açık açık, saklamadan AK-47 Kalaşnikof marka piyade tüfeği üreten fabrikalar var. ABD’de kredi kartı ile Web’den bile alınabiliyor. Fakat gizlice de olsa ne ABD’de Rus MANPADS’i ne de Rusya’da Stinger üretilmiyor (Bunun sebepleri çok çeşitli ve ayrı bir mevzu olduğu için girmek istemiyorum. Zaten her iki taraf da bu konuda çok açık sözlü ve açık oynuyor, buna ihtiyaçları da yok).

SON YILLARDA KOMŞU ÜLKELERDE MANPADS İLE DÜŞÜRÜLEN HAVA ARAÇLARI

-3 Şubat 2018 tarihinde ise İdlib’in Serakib kasabasında yakın hava desteği görevli Rus Su-25 savaş uçağı yine bir MANPADS tarafından düşürüldü. Saldırıyı Heyet Tahrir Şam üstlendi.

-5 Nisan 2018’de Suriye’deki muhaliflerin bir Suriye SU-22 Fitter savaş uçağını, SA-18 ile aynı aileden gelen 9K310 Igla-1 füzesi ile düşürdüğü haberleri basına yansımıştı. Dolayısı ile helikopterimizi vuran bu SA-18’in Esad rejiminin yağmalanan SA-18 depolarından ele geçirilen füzeler olma ihtimali de çok yüksektir.

-19 Ağustos 2019 tarihinde düşürülen yine Suriye’ye ait SU-22’nin de MANPADS ile vurulduğu iddia edildi. Bölgede daha başka olaylarda da örneğin L-39 tipi düşürülen uçakların da MANPADS kullanılarak düşürüldüğü iddia edildi. Ancak Suriye’de muhaliflerin uçaksavar ateşi ile düşürdüğü uçaklar da olduğu için net rakam vermek zor.

-Geçen hafta birer gün ara ile Mi-8 veya üst modeli Mi-17 olan iki genel maksat helikopteri henüz tipi net olarak açıklanmayan MANPADS ile Türkiye’nin desteklediği muhalif gruplar tarafında düşürüldü. Sosyal medyaya yansıyan görüntülerden helikopterin 700-1000 km gibi bir mesafede ve normal uçuş irtifasında olduğu, varil bombası atmaya hazırlandığı, daha önce attığı yerleşim yönüne yöneldiği ve atış anında Türk askerlerinin ateşlemeyi yapan muhaliflere çok yakın olduğu görüldü.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

EN ÇOK BİLİNEN MANPADS’LERE KISA BİR BAKIŞ

Fazla ayrıntıya girmeden bazı MANPADS türleri hakkında şunları söyleyebiliriz:

Çin FN-6 (FeiNu)/FeiNn-6/HongYing-6: 3’ncü nesil pasif kızılötesi arayıcı başlık (IR Seeker) içerir. Yeni nesil FN-16’da ise, karşı önlemlere daha fazla dayanıklılık, 4’üncü nesil IR başlık ve IFF (dost-düşman tanıma sistemi) mevcuttur. FN-6 Suriye’de rejim muhalifleri tarafından ve ÖSO tarafından kullanılmakta hatta düşürülen hava araçlarının videoları Youtube’da bulunabilmektedir. 6 km menzil ve 3,5km irtifa sınırına sahiptir.

QW-1 Vanguard: Çin yapımı olup yine pasif IR başlık ve 16 g manevra yeteneği ve 5 km menzil, 4 km irtifa sınırı vardır.

QW-18/19: China Aerospace Science Industrial Corporation (CASIC) tarafından geliştirilen ve ilk kez Air Show China 2014’te sergilenen QW-19 önceki tasarımı QW-18’e benzemekle birlikte birkaç farklılık içeriyor. Yeni tür bir digital arayıcı başlığa sahip olan füze Jamming-karıştırma-kaçma-kurtulma sistemlerine karşı daha dayanıklı ve yeni nesil havadan-havaya IR güdümlü kısa menzilli füzeler de olduğu gibi çift bantlı görüntüleme arayıcı başlığı (dual-band, imaging seeker) mevcut. Bu da füzenin hedef tespiti ve kilitlenme performansını artıyor. QW-19’ın Çin’de ne derece operasyonel dağıtımının yapıldığını ve Suriye-Kuzey Irak bölgesine gelip gelmediği hakkında bir bilgimiz yok. Ancak gelmişse veya yakın gelecekte gerçekleşirse bölgede daha fazla hava aracı düşürme olayının gerçekleşeceği kesin.

Rus yapımı 9K38 SA-18 “Grouse” veya Igla: Önceki versiyonu 9K310 Igla-1 veya SA-16 ‘Gimlet’, son versiyon ise SA-24 ‘Grinch’ 9K38 Igle-S’dir. Körfez savaşında bir adet Tornado, bir adet F-16 düşüren füze eski nesil Rus füzesi meşhur Strela serisinin devamı değil, yepyeni bir füzedir. Son versiyonu “S” modeli 5,2 km menzil, 3,5 km irtifa sınırına sahiptir. Füzenin A, E, D, M, N, V ve S modelleri bulunmaktadır.

Rus yapımı 9K333 Verba ‘Willow’: 4,5 km irtifa tavanı olan füze Igla-S’den çok daha üstün bir sistemdir (Bazı kaynaklar fuarlarda tanıtımı yapılırken irtifa sınırının 6,5km olduğunu yazmakta). Üç kanallı multispectral optik, IR arayıcı başlığı sayesinde kendisini aldatmak isteyen flare gibi tuzaklara kanmadan hedef kilidini muhafaza edeceği iddia edilmektedir. Ayrıca diğer bir önemli özelliği de füzeleri kör etmeye yarayan lazerlerden etkilenmemesidir. Reaksiyon süresi, yani motorun aktif çalıştığı kinetik enerjinin muhafaza edildiği süre 5-10 saniyedir (Zaten web ortamında Suriye’de ki atış videolarına bakarsanız çeşitli füzelerle vurulan hava araçlarının ateşlemeden 3-10 saniye içinde ya isabet aldığı veya kurtulduğu görülür). Bilinen tek kullanıcısı Rus silahlı kuvvetleridir. Henüz Suriye’deki çeşitli grupların (PYD dâhil) eline geçtiğine dair açık kaynak kanıtı veya haberi bulunmamaktadır.

FIM-92 Stinger: Amerikan yapımı füze, Afgan-Rus savaşında düşürdüğü yüzlerce Rus helikopteri ve uçağı ile meşhurdur. Türkiye ve Yunanistan’ın da içinde bulunduğu bir NATO konsorsiyumu tarafından ortak üretimi yapılmış olan füze birçok NATO ülkesi ve başka ülkeler tarafından kullanılmaktadır. TSK’da ise hava savunma birliklerinde piyadeler tarafından kullanılmaktadır. Ayrıca motorize birlik seviyesinde veya nokta/tesis korumasında başarılı bir savunma sanayi projesi olarak ‘Atılgan’ zırhlı personel taşıyıcı üzerine ve ‘Zıpkın’ 4×4 Land Rover Defender aracı üzerine uyarlanmıştır. Amerikan Avenger sistemine de monte edilen Stinger füzesi 1,52 metre boyunda 70 mm çapında 10,1kg ağırlığındadır (kanister başlık dahil 15,2 kg). Menzili 8 km, irtifa sınırı versiyona bağlı olarak 3,8 km’dir. IFF sorgulayıcıya sahip olan füzenin ‘A’dan ‘H’ harfine kadar çeşitli versiyonları bir de son versiyon olarak ‘J’ modeli bulunmaktadır.

MANPADS’LERDEN KAÇMA-KURTULMA YÖNTEMLERİ

Aslında MANPADS’lerden kurtulma yöntemleri ile havadan-havaya ısı/IR güdümlü kısa menzilli füzelerden kaçma-kurtulma yöntemleri bazı ayrıntılar dışında çok benzerdir.

-Fiziksel tedbirler: ‘’Flare’’ atışı sistemi CMDS.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

-IR bastırıcı /dağıtıcı sistem IRCM

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

-Elektronik tedbirler: MWS/MWR Füze ikaz alıcısı ve uyarıcısı, LWR Lazer ikaz alıcı sistemi ve flare atış peryodundan bu ikaz sitemlerine kadar tüm bunları idare eden yazılım ve milli HEHSİS gibi sistemleri gibi bir sistem mimarisi.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

-Manevra Yöntemleri: Kinetik kaçınma manevraları

olarak katagorize edebiliriz. Bir tehdide karşı koyabilmek için, öncelikle tehdit altında olunduğu bilinmelidir. Bu tür tehdit altında olan hava platformlarında TWS (Threat Warning System-Tehdit Uyarı Sistemi) mevcut olup karşı önlemler bu sistem altında toplanmıştır. Tıpkı RWR (Radar Warning Receiver) gibi ısı güdümlü MANPADS’lere karşı uyarı görevi gören MWS de (Missile Warning Receiver-Füze İkaz Sistemi) bu sistemin diğer ayağıdır.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

IR (Isı) güdümlü füzelere karşı kullanılan “Flare” büyük oranda magnezyumdan üretilmiş ve uçaktan atıldıktan sonra yanmaya başlayan yüksek ısı yayan maddelerdir. Amaçları füzeyi yaydığı ısı nedeniyle kendisine doğru çekmektir. Füze fırlatılmadan önce bırakılmaya başlandıkları da olur. Sadece flare atmakla füzeden kurtulmak zordur. Kinetik kaçınma manevraları ile desteklenmesi gerekir. Genelde çoklu atılır. Atış periyodu pilot tarafından belirlenebileceği gibi otomatikte olabilir.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

Son yıllarda ASELSAN tarafından geliştirilen HEWS/HEHSİS (Helikopter Elektronik Harp ve Kendini Koruma Sistemi) tüm genel maksat ve savaş helikopterlerine takılmaya başlanmıştır. Helikopterlerimizin gövde üst kısmına IR dağıtıcı sistemler uygulanmıştır. IRCM denen bu renkli reflektöre benzeyen küçük cihazlar bir nevi kızılötesi karşı cihazıdır ve füzenin arayıcı başlığını hava aracının yaydığından daha yoğun bir kızılötesi radyasyonla modüle ederek kandırmayı ve saptırmayı amaçlar. Ancak bir dezavantajı vardır. Sinyal modülasyonu peşinden kovalayan füzeye (Seeker-Arayıcı başlığa) karşı etkili değilse tam tersi etki yaparak, füzenin helikopteri daha kolay bulmasını sağlar. Dolayısı ile tıpkı havadan-havaya füzeler ile karşı tedbirlerin teknoloji savaşı gibi MANPADS ile hava araçlarındaki karşı tedbirler sürekli teknolojik bir yarışın içindedir. Özellikle Rus yapımı SA-24 gibi yüksek teknoloji içeren MANPADS’ler ile kıyasıya bir teknoloji savaşı yaşanmaktadır.

manpads nedir, manpads füzesi, manpads yerli, manpads füzesi menzili, manpads stinger, manpads sa-7, manpads sa-14, manpads syria, manpads anlami, manpads tehdidi,

Sonuçta sistem daha çok algılama ve otomatik flare atma, IR bastırma/dağıtma ve keskin manevralar ile kaçarak veya araziye dalarak kendini unutturma üzerine dayanmaktadır.5-10 saniyede biten bu olayda füzenin yemi yutması çoğu zaman zor olsa da zaten alçaktan uçan helikopterin arazinin gizlemesinden yararlanması en emin yoldur. Ancak yine de kurtulamayacağını anlayan pilotun termal görüntü yüzeyini daraltmak için son çare manevrası olarak 12 yönünde füzenin tam üzerine dönmesi de bir yöntemdir.

Bu arada 4’üncü nesil MANPADS’lerde ‘Anti-Flare Filtresi’ bulunduğunu da eklemek istiyorum. Bu filtre kızılötesi görüntüde flare ile uçak/helikopter görüntüsünü ayırabilmekte yani yuvarlak yanan bir top şeklinde olan flare’leri arayıcı başlığın algıladığı ve güdüm sistemine ilettiği görüntüden temizlemektedir. Böylece hafızasındaki uçak, İHA, helikopter şeklindeki hedefine yönelmektedir. Sonuç olarak MANPADS’den kurtulmanın en emin yolu, hiçbir zaman MANPADS irtifası veya menziline girmemek, helikopterler için ise çok alçaktan yüksek süratte uçmaktır.


Kaynak: SavunmaSanayiST.com

TUALCOM Gif Baner   Sarsılmaz

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu