Türkiye, son dönemde silahlı insansız deniz aracı (SİDA) teknolojisine yönelik çalışmalarını derinleştiriyor. SİDA’ların en önemli kısmı ise haberleşme sistemleri.
Deniz muharebe alanında haberleşme, dünyanın yuvarlaklığından ötürü büyük bir problem. Aynı zamanda bu alan, elektronik-harp ve destek faaliyetlerinin yoğun olarak uygulandığı bir ortam. Meteksan Savunma Haberleşme Sistemleri Mühendislik Direktörü Serkan Sevim, SİDA’ların haberleşmesiyle ile ilgili sorularımızı yanıtladı.
Silahlı İnsansız Deniz Aracı (SİDA), son dönemde üzerinde önemli çalışmalar gerçekleştirilen bir platform çeşidi. Türkiye de bu alandaki öncü ülkelerden birisi konumunda bulunuyor. Bu platformların yapısında, özellikle silahlı olmaları hasebiyle de, haberleşme sistemleri kritik öneme sahip. Sizler, Meteksan Savunma olarak bu konuda ne tür çalışmalar gerçekleştiriyorsunuz?
“Günümüz görev sahasında, tüm insanlı/insansız sistemlerinin dost unsurlara ürettiği bilgiyi yaymak ve çevresindeki platformların elde ettikleri bilgiyi kullanmak gibi bir yaklaşıma ihtiyaç duyduğunu düşünüyorum. Sahada birlikte olmanın gücünü kullanmanın, tekil mücadeleden üstün olduğunu gösteren birçok örnekle karşı karşıyayız. Bilgiyi üretmek kritik bir konu iken, bir o kadar önemli diğer hususta, o bilgiyi aktarabilmekten geçmektedir. Meteksan Savunma kurulduğu günden bu yana, hava araçları ve füze sistemleri başta olmak üzere, ileri teknoloji haberleşme çözümleri tasarlayarak üreten, üretmiş olduğu ürünleri sahada başarı ile kullanılan bir firmadır.
ULAQ projesi içerisinde hem tasarımına devam ettiğimiz yeni tip teknelerin kontrol istasyonlarının gereksinimlerini yerine getirmek, hem de müşterilerimizden gelen istekleri karşılayabilmek için özelleştirilmiş haberleşme altyapıları geliştiriyoruz. Denizde gerçekleştirdiğimiz tecrübelerin haberleşme ürünlerimizin gelişmesine, deniz şartlarına uyarlanmasına özellikle özen gösteriyoruz.
ULAQ iletişim mimarisinde katmanlı bir yapı benimsemiş durumdayız. Tekne ile kontrol istasyonunun yakın alan seyri için farklı, orta safha görüş hattı iletişimi için farklı, görüş hattı ötesi haberleşme için farklı çözümlerimiz bulunuyor. İki önemli kuralı her zaman gözetiyoruz, yedeklilik ve birlikte çalışabilirlik.
Örneğin, görüş hattı içerisinde iken ana gemi üzerinden seyrin izlenebilir ya da kontrol edilebilir olmasını sağlar iken, bir taraftan da sürü ULAQ teknelerinin tek bir vücut gibi görevi anlık paylaşarak hedef üzerinde sürpriz etkisini yaratmasını sağlıyoruz.
Meteksan Savunma’nın özkaynakları ile geliştirmiş olduğu AKSON C-Bant Veri Bağı Sistemi, İHA’lardan sonra ULAQ projesinde de başarı ile kullanılıyor. AKSON’a ek olarak yine geliştirmiş olduğumuz yedek veri linki teknenin görev önceliğine göre sürünün haberleşmesini ya da atılacak bir füzenin haberleşmesinde de görev alabiliyor.
Dikkat ederseniz, sürü haberleşmesi olarak bahsettiğim konu sadece ULAQ teknelerinin oluşturduğu bir sürüyü ifade etmemektedir. Sürü içerisinde farklı tipte, farklı üreticilerin İHA’ları, SİHA’ları hatta mühimmatlarının olması mümkündür. Amacımız haberleşme sistemleri alanındaki mevcut yeteneklerimizi ve ürünlerimizi kullanarak, operasyonel sahada bulunan tüm platformların anlık, hızlı, güvenilir veri haberleşmesini sağlayabilmek.”
Deniz ortamı, kara ve havaya nazaran iletişimin daha sorunlu olduğu bir muharebe alanı. Bu sorunun en temel kaynağı, Dünya’nın yuvarlak olması nedeniyle ortaya çıkan görüş hattı problemi. Siz bu probleme nasıl yaklaşıyor, görüş hattı ve görüş hattı ötesinde güvenli haberleşme sağlanması için ne gibi çözümler öneriyorsunuz?
Ayrıca, birden fazla insansız sistemin birlikte kullanımı da özellikle Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yoğun olarak tercih ettiği bir yöntem. Bu alandaki haberleşme sistemleri özelinde çalışmalarız nelerdir?
“Deniz ortamına haberleşme ürünlerimizi uyarlıyoruz derken tam olarak bu problemden bahsetmeye çalışmıştım. Kontrol istasyonları ve teknelerin konumlandığı bölgeler, dünyanın yuvarlaklığı kaynaklı olarak direk görüş hattı için sınırlı bir menzil sunabilmektedir. Benzer bir sorunu, KEMENT projesinde röle istasyonları kullanarak çözümlemiş idik. ULAQ haberleşme altyapısında görüş hattı içerisinde röle kullanımını destekleyecek şekilde ürünlerimizi kullanıyoruz.
Röle donanımlarını taşıyacak platformlar insanlı/insansız uçan ya da yüzen vasıtalar olabilir. Bu sayede hem insanlı platformlar ile insansız platformların bir arada görev yapabilmesini, hem de bilginin en uçtaki operatöre kadar uzun menziller içerisinde iletimini sağlayabiliyoruz.
Benzer bir çalışma şeklini uydu haberleşmesi üzerinden de işletebiliyoruz. Yedekli biçimde dünya geneline servis veren uydu haberleşme unsurlarını, daha dar bölgede hizmet veren geniş bandlı uydu haberleşme enstrümanları ile birlikte çalıştırarak çözüm üretiyoruz.”
ULAQ Silahlı İnsansız Deniz Aracı’nın haberleşme alt yapısının, mevcut rakiplerinden farklı ve onlara göre öne çıkan özelliklerine değinebilir misiniz?
“Meteksan Savunma’da üretilen, tasarlanan tüm ürünler, seyir kritik donanımlar ya da faydalı yük olarak ULAQ’da özelleşmiş uygulamalara hizmet etmektedir. Örneğin, GNSS üzerinden konum bulmak için Meteksan Savunma tasarımı olan GNSS alıcılarını kullanıyoruz. Bu alıcıların özelleştirilmiş algoritmaları sayesinde konum aldatması yapılan zorlu ortamlarda, teknenin istikrarlı seyir yapabilmesi mümkün olabilmektedir. Benzer şekilde ULAQ üzerindeki haberleşme donanımlarında markette standart radyolarda bulunamayacak yetenekleri kendi ürünlerimize katıp, seyir algoritmalarına entegre biçimde şekillendirerek yüksek performans elde edebildik ve bundan sonra da iyileştirmeye hiç ara vermeden devam edeceğiz.
Özetle, ULAQ’daki haberleşme altyapılarının en önemli farklarının; elektronik harbe dayanıklılık, farklı platformlar ile haberleşmeyi sağlayacak ve ağ merkezli harekatı destekleyecek haberleşme unsurlarının bugünden ULAQ’da bulunması ve standart ürünler yerine özel olarak geliştirilmiş ve ULAQ’ın tekne yapısı, komuta kontrol sistemi ile bütünleşmiş ürünlerin kullanımının öne çıkan başlıca unsurlar olduğunu söyleyebiliriz.”
Halihazırda ULAQ, bildiğimiz kadarıyla bir C-Bant terminali üzerinden haberleşme sağlıyor. Peki, ileride ULAQ’a entegre etmeyi planladığınız farklı haberleşme çözümleri mevcut mu? Özellikle SATCOM alanında çalışmalar gerçekleştirecek misiniz?
“Mevcut ULAQ teknesi üzerinde görüş hattı haberleşmesi AKSON C-Bant Veri Bağı Sistemi ile yapılmaktadır. Kontrat altındaki diğer projelerimizde ise farklı çözümler üreterek çalışmamıza devam ediyoruz. Bu eklentileri mevcut ULAQ teknesi üzerine entegre ederek saha tecrübesini yapıyor, olgun halini müşterimize teslim ediyoruz. Benzer çalışma uydu haberleşmesi için de yapılmaktadır. Dünya genelinde hizmet veren uydu haberleşme sistemi ile tekneye görev atanması, görev değişikliği, durum raporu alınabilir iken, teknenin hizmet edeceği bölgeye özelleştirilmiş geniş bant uydu haberleşmesi ile de uydu üzerinden uzaktan sürüşü bile mümkün kılacak şekilde ürünler görevlerde kullanılabilmektedir.”
Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, halihazırda BAYRAKTAR TB2, ANKA ve AKSUNGUR tiplerinde oldukça zengin bir İHA envanterine sahip. Envanterdeki İHA’lar ile ULAQ gibi SİDA’ların müşterek kullanımı, ileride bir talep konusu haline gelebilir. Bu talebi karşılayacak bir altyapınız veya mevcut çalışmalarınız var mı?
“Bildiğiniz üzere envanterde olan tüm insanlı ve insansız sistemleri bir arada çalıştırabilecek ve sahada denenmiş KEMENT Veri Bağı ürün ailesini Meteksan Savunma olarak 2019 yılında başarı ile devletimize teslim etmiş durumdayız. Ağ destekli harekatın olmazsa olmazı olarak nitelendirilen taktik radyolar ile ifade etmiş olduğunuz tüm platformları, tüm kullanıcıları birbiri ile sıkı bağlantı içerisinde tutmak mümkündür. Ayrıca, Meteksan Savunma’nın haberleşme ürün tayfı içerisinde daha az sayıda kullanıcıyı, daha geniş veri hızları ile haberleştirecek radyolar da bulunmaktadır.
Mevcut sözleşmemiz ile üretim faaliyetleri devam eden ULAQ SİDA versiyonunda ileride kullanılması muhtemel taktik radyo altyapısını da bugünden sağlıyoruz. Sürü içi haberleşmesi içinde kullanılabilecek ikincil görüş hattı sürü haberleşme sistemini de tekne üzerine entegre etmiş durumdayız.
Sürü haberleşme veri bağını uçan platformlar ile de bütünleştirme çalışmalarımız devam etmektedir. İki tip kullanım mümkün olmaktadır. Uçan platformu sürünün bir elemanı olarak kapsayan ve kapsamayan durum. Kapsamayan durumda sürü veribağı uçan platforma mekanik olarak bağlanmış ve enerjilendirilmiş olarak çalışmaktadır. Tekneden gelen bilgileri röleleyerek ana gemiye aktarabilmektedir.
İkinci kullanımda ise uçan platformda sürünün bir elemanı olarak kendi bilgilerini de sürü içerisinde yayınlayabilmekte ve sürünün verilerine erişebilmektedir. Başka bir ifade ile sürü elemanlarının sadece ULAQ botları olması gerekmediğini tekrar hatırlatmak isterim. Herhangi bir İHA, SİHA ya da İDA bu sürünün bir bileşeni olarak görev grubuna katılabilir. Bu çok önemli bir güç çarpanıdır.”
ULAQ’ın kullanım konseptinde, su-üstü platformlarının da büyük rol oynayacağı düşünülüyor. Bu doğrultuda, ADVENT Savaş Yönetim Sistemi’ne mevcut haberleşme altyapınızın entegre edilmesi mümkün mü? Bu yönde bir çalışmanız mevcut mu?
“Meteksan Savunma’nın ADVENT Savaş Yönetim Sistemi’nin haberleşme unsurları ile entegrasyon çalışmaları KEMENT projesi ile başlamıştır. ADVENT sisteminin kullandığı LINK-11, LINK-22 ve LINK-16 sistemleri gibi KEMENT ağının da kullanabilir olması için çalışmalar yapılmıştır.
Ayrıca, mevcut sözleşmemiz altında üretilmekte olan ULAQ SİDA’nın ana gemi üzerinden kontrol edilebilmesi için gerekli çalışmalar sürdürülmektedir. Ön entegrasyon kapsamında karada kullanılan AKSON C-Bant Veri Bağı ve yedek görüş hattı veri bağının ana gemi üzerine konularak, ULAQ kontrolü yapılması, ADVENT sisteminden görev ataması yapılması, sonuçların ADVENT üzerinde gösterilebilmesi hedeflenmektedir.
Meteksan Savunma olarak ADVENT Savaş Yönetim Sistemi’ne NAZAR, SONAR gibi ürünlerimizi halihazırda entegre ediyor ve edindiğimiz bilgi birikimini ULAQ’ın da ADVENT entegrasyonunda da kullanıyoruz.”
Türk Donanması, her geçen gün daha gelişmiş mühimmatlarla envanterini güçlendiriyor. Özellikle envantere giren ATMACA ve yakında gelecekte girmesi planlanan ÇAKIR Füzeleri, öne çıkıyorlar. Bu mühimmatların haberleşmesinde, ULAQ ilerleyen dönemde bir röle görevi görebilir mi? Bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz?
“Riskli bölgelerde ULAQ bahsettiğiniz mühimmatların deniz üzeri ileri röle istasyonu olarak görev yapabilir. Taktik veri bağı ile donatılmış ULAQ’ların ağ çevrimine dahil olması, ağ merkezli harekatlarda görev alması, seyir füzelerine komuta etmesi mümkündür. Bu sayede füze menzili içerisinde, ancak coğrafi şartlar nedeni ile kontrolcü platformun (ana gemi gibi) görüş hattı dışında kalan, ada arka benzeri bölgelerde ULAQ teknesi üzerinden kontrolün devamlılığı sağlanabilecektir.
Umarım, bu mühimmatların SİDA’ların görev yükü olduğu günleri de yakın vadede görebiliriz.”
Deniz muharebe ortamı, elektronik-harp sistemlerinin çok yoğun kullanıldığı bir alan. ULAQ’ın haberleşme altyapısını geliştirirken, elektronik-taarruz ve elektronik-destek faaliyetlerine karşı ne gibi unsurlara dikkat ettiniz? Haberleşmenin kesilmesi durumunda ULAQ için nasıl bir kurgu mevcut?
“Meteksan Savunma haberleşme ürünlerinin hepsi zor coğrafyalarda çalışmak üzere geliştirilmiş ve sahada test edilmiş ürünlerdir. Örneğin, envanterde bulunan tüm füze veri bağlarının temel görevi, düşman hattı üzerine hücum eder iken en son aşamaya kadar yapılabilecek tüm Elektronik Harp saldırılarına dayanarak, veri iletişimini kesintisiz sağlamaktır.
ULAQ üzerindeki veri bağları da bu koşullarda başarılı olmuş ürünlerden seçilmiştir. Tekne haberleşme alt sistemleri, hem görüş hattı içerisinde, hem de görüş hattı ötesinde yedekli olarak çalıştırılarak iletişimin devamlı sürdürülmesi sağlanmaktadır.
Haberleşmenin kesilmesi her zaman dış etmenlerden kaynaklı olmak zorunda değildir. Tam sessiz seyir yapabilmek için kullanıcı isteyerek iletişimi geçici süre durdurabilir. Her ne koşul ile haberleşme sağlanamaz olursa olsun, ULAQ teknesi görev öncesi planlamada seçildiği şekilde seyre devam etme yeteneğine sahiptir. Planlama sırasında kullanıcı haberleşmenin kopması durumunda bazı örnek senaryoları seçmiş olabilir;
- Güvenli Limana dön
- Göreve devam et
- Olduğu yerde sabit konumda kal gibi.
Haberleşme koptuğu zaman tekne otonom olarak operatörün seçtiği senaryoyu işletmeye başlayacak ve haberleşme tekrar kurulduğunda, iletişim kesilmeden önceki duruma geri dönecektir.”
Sayın Serkan Sevim’e, sorularımızı yanıtladığı için teşekkür ediyoruz.
Kaynak: SavunmaSanayiST.com
