ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin (GAO) hazırladığı ve birkaç gün önce ABD Kongre’sine sunulan F-35 tedarik raporunda Aralık ayı itibarıyla F-35 programında Türk şirketlerinin tedarik ettiği 1.005 parça için alternatif tedarikçilerin tespit edildiği belirtildi.
Mayıs 2020’de GAO tarafından yayımlanan bir diğer F-35 tedarik raporunda Türkiye’nin programdan çıkarılmasının mevcut tedarik zinciri sorunlarını daha da artıracağı not edilmişti. Aynı raporda Türk tedarikçiler tarafından imal edilen 1.005 parça için alternatiflerin tespit edildiği de vurgulanmış ancak 15 parçanın istenilen oranda üretilemediği de kaydedilmişti.
F-35 programı yetkilileri, yayımladıkları son raporda Türkiye’de üretilen uçak parçalarının yüzde 95’inin ve tahrik parçalarının yüzde 76’sının yeni kaynaklardan temin edilmesinin “uygun” olduğunu ve geri kalan parçalar için kalifikasyon sürecinin çeşitli aşamalarında olduğunu belirtti.
Program yetkilileri, alternatif tedarikçiler sağlamanın 108 milyon $’a mal olacağını tahmin ettiklerini belirtirken maliyetlerin alternatif tedarikçilerle “henüz müzakere edilmediğini” ve bu nedenle “üretilen parçalar için maliyet etkisinin ne olacağını henüz bilinmediğini” not etti.
S-400 Triumf Hava Savunma Füze Sistemi (HSFS) tedariki sebebiyle Türkiye’ye yönelik F-35 teslimatlarını askıya alan Pentagon ve Lockheed Martin, Türk şirketlerine yönelik parça tedarikinin de Mart 2020’den itibaren durdurulacağını açıklamıştı fakat T.C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR tarafından geçtiğimiz aylarda yaptığı bir açıklamada, Türk şirketlerinin parça üretimine halen devam ettikleri belirtilmişti.
Türkiye tarafından 1005 Parça Üretiliyor
Bu kapsamda Pentagon yetkilileri tarafından açıklamalarda, Türk şirketlerinin 2022 yılına kadar F-35 jetleri için 139 bileşenin üretimine devam edeceği ancak üretimin kademe kademe azaltılacağı bilgisi paylaşıldı. GAO raporunda ise F-35 programının Türk tedarikçilerinden 2022 yılına kadar devam edecek olan Lot-14 (14. Düşük Yoğunluklu Üretim Paketi) kapsamında parça alımına devam edilebileceği bilgisi de yer aldı.
Pentagon verilerine göre; Türk tedarikçiler, F-35’in yaklaşık 24.000 adet gövde parçasından 817’sini ve yaklaşık 3.000 motor parçasından 188’ini üretiyor. Bu da toplamda 1.005 parçaya tekabül ediyor.
ABD’li Senatörler James Lankford, Jeanne Shaheen, Thom Tillis ve Chris Van Hollen tarafından hazırlanan Temmuz 2020’de hazırlanan ve eski ABD Savunma Bakanı Mark T. Esper’a gönderilen yaklaşık üç sayfalık mektupta Türkiye’den F-35 parçası alımlarının durdurulması istenmiş ancak bu talep yerine getirilmemişti.
F-35 Programı ve Türk Firmalar
Türkiye, Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) Programı’nın dokuz ana küresel katılımcı ülkesinden birisiydi. Uzun yıllardır Hava Kuvvetlerini F-35’e göre teçhiz eden Türkiye, savunma sanayii firmaları aracılığı ile F-35 savaş uçaklarının üretiminde de aktif rol oynamaktaydı. TUSAŞ, AYESAŞ, Alp Havacılık, Kale Havacılık, MIKES ve ASELSAN gibi Türk savunma sanayii firmaları, F-35 için bir dizi kritik parçanın üretimini gerçekleştirmeye devam ediyor.
ABD’nin Türk yükleniciler yerine bulduğu alternatif şirketlerin, uzun bir süre boyunca hem maliyet hem de zamanında teslimat açısından Türk şirketlerinin performansını yakalayamayacağı tahmin ediliyor. Ayrıca bazı Türk şirketler, F-35’in birtakım parçaları için tek tedarikçi durumunda.
ÖNERİLEN İÇERİK: Türk şirketlerin F-35 programından çıkarılması ve F135
Kaynak: SavunmaSanayiST.com
