Çin hükümetine bağlı olarak faaliyet gösteren Pekin merkezli havacılık ve savunma devi Çin Havacılık Sanayii Kurumu (AVIC), Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre dünyanın en fazla silah satışı yapan altıncı firması. İlk 5’te ise sadece ABD’li firmalar yer alıyor.
Bu listede ABD’li firmalar sırasıyla şöyle: Lockheed Martin, Boeing, Northrop Grumman, Raytheon, General Dynamics. AVIC’ın 100’den fazla iştiraki bulunuyor. Dünya genelindeki şirketlerinde yaklaşık 500.000 işçi çalıştırıyor. En fazla işçi barından Çin savunma sanayii firması. Açık ara farkla Çin’in en büyük savunma şirketi.
Çinli savunma sanayii şirketleri genel olarak incelenirse şirketlerin sektörlere göre ayrıldığı ve bu şirketlere bağlı pek çok iştirakin olduğu görülebilecektir. AVIC örneğine baktığımızda firma sadece havacılık alanında faaliyet gösteriyor. Firma hem askeri hem de sivil alanlarda işler yürütüyor. SIPRI tarafından yayımlanan 2019 verilerine göre AVIC’in silah satışları 22.5 milyar $ civarında gerçekleşti.
Firmanın yıllık satışları 50 milyar $’ı aşıyor. Bu satışların yaklaşık %35’i savunma alanında gerçekleşiyor. Aynı zamanda ülkenin en büyük uçak üreticisi konumunda. Üstelik verilerin şeffaf olmadığı da göz önüne alınırsa AVIC’in gelirlerinin daha da yüksek olduğu söylenebilir. Kara sistemlerine bakıldığında ise Çin Kuzey Sanayii Grubu (NORINCO)’nun tekele sahip olduğu görülebiliyor. Şirket, SIPRI verilerine göre yıllık 17.2 milyar $ ile dünyanın en fazla silah satışı yapan 8. firması. 2019 verilerine göre dünyada en fazla silah satışı gerçekleştiren 10 şirket arasında Çin’den 3 firma yer alıyor. AVIC (6), CETC (8) ve NORINCO (9).
AVIC ve Almaz-Antey Kıyaslaması
Rekabet olarak Rus savunma firmalarıyla kıyas yapmak gerekirse AVIC’ın yıllık silah satışları Rusya’nın en büyük savunma sanayii firması olan Almaz-Antey’den 2 kat daha fazla. Havacılık alanında Rusya’nın en büyük firması olan Birleşik Uçak Şirketi (UAC) ile kıyaslanırsa AVIC’in satışlarının 3 kat daha fazla olduğu göze çarpıyor. AVIC, Çin’de uçak üretiminde tekele sahip. 2015-2017 arasında satışları %34 artan şirketin gelecek yıllarda büyümesini genişleterek sürdürmesi bekleniyor.
Şirketin özellikle son yıllarda pek çok ülkeye gerçekleştirdiği S/İHA ihracatları oldukça başarılı. Bu S/İHA’lar dünyanın dört bir yanındaki çatışma alanlarında faaliyet gösteriyor. Nijerya’da Boko Haram’la mücadelede, Libya’da Hafter’in saflarına destek amacıyla BAE tarafından kullanıldılar. Mısır, Sina’daki DAEŞ militanlarına karşı yine AVIC üretimi SİHA’ları kullanıyor. Suudi Arabistan, Yemen’de Husilere karşı bu SİHA’larla mücadelesini sürdürüyor. Uzmanlar, şirketin ürünlerinin muhabere sahasında kendilerini kanıtladığını belirtiyor fakat Çin SİHA’larının ihracat alanında iyi bir performans gösterdiği yadsınamaz bir gerçek olsa da bu silahların sahada aynı performansı sahada gösterip göstermediği, tartışmaya açık bir konu. Özellikle Libya’da BAE tarafından kullanılan SİHA’lar masum sivilleri katletmekten başka pek bir işe yaramışa benzemiyor.
Chengdu Uçak Sanayi Grubu (CAIG)
Bu noktada şirketin en büyük iştiraklerinden biri olan Chengdu Uçak Sanayi Grubu (CAIG)’e göz atmak gerekiyor. Şirketin en fazla satılan ürünü ise Chengdu Pterodactyl I (Wing Loong) İHA. Orta İrtifa – Uzun Dayanım (MALE) sınıfında yer alan Wing Loong, hem gözlem/keşif hem de saldırı için kullanılabiliyor. Wing Loong’un taşıyabildiği ve atabildiği mühimmatlar arasında Blue Arrow-7, YZ-212, YZ-102A ve LS-6 gibi mühimmatlar bulunuyor.
Wing Loong’un geliştirilmiş versiyonu olan Wing Loong II ise yukarıda belirtilen mühimmatlardan 12 adede kadar taşıma kapasitesine sahip. Wing Loong II, TUSAŞ üretimi ANKA-S ile aynı sınıfta bulunuyor. Maksimum hızı saatte 370 km olan Wing Loong II, 30.000 feet’e kadar çıkabiliyor.
AVIC’in üzerinde çalıştığı daha üst model insansız sistemler de bulunuyor. Bunlar arasında insansız helikopter ve Stealth İnsansız Savaş Uçağı (UCAV) da yer alıyor.
AVIC SİHA’larının ihracatta böylesine bir başarı elde etmesinin iki ana nedeni bulunuyor: ABD ve İsrail yapımı muadillerinden çok daha ucuzlar ayrıca Çin bu SİHA’ların nerede ve nasıl kullanıldığını umursamıyor. SİHA ihracatında Çin’in oldukça esnek davrandığı söylenebilir. SIPRI verilerine Çin, son 10 yılda 16 ülkeye 220 adet S/İHA satışı gerçekleştirdi. Bu sistemlerin en büyük alıcıları arasında Suudi Arabistan (55) ve BAE (40) gibi Orta Doğu ülkeleri yer alıyor. Çin’in SİHA’ları böylesine basit ve kontrolsüz bir şekilde satması diğer ülkelerin de bu konuda esnek davranmasına yol açıyor.
Çin hükümeti ise silahlanma yarışı başlattığı iddialarını reddediyor. Bloomberg’e özel açıklamada bulunan Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Chunying Çin’in tek amacının “müşterilerinin savunma kabiliyetlerini geliştirmek ve ABD’nin aksine ülkelerin iç işlerine karışmaktan imtina ettiğini” belirtiyor.
“Silah ihracatında sağduyulu ve sorumluyuz. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nin yaptığından tamamen farklı.”
Çin’in İHA Pazarındaki Üstünlüğü
Çin’in İHA pazarındaki üstünlüğü ABD’yi de rahatsız ediyor. Trump yönetimi geçtiğimiz yıl AVIC’ı Çin ordusunun bir parçası olmakla suçlayarak ABD üretimi olan teknolojilerin AVIC’e ihracatına kısıtlamalar getirmişti. Trump yönetimi bununla da kalmayarak 1987 yılında 30’dan fazla ülkenin katılımıyla imzalanan Füze Teknoloji Kontrol Rejimini (MTCR) yeniden yorumlayarak ABD’nin S/İHA satışlarını kolaylaştırmak istemişti.
Trump yönetimi, Demokratlardan gelen itirazlara rağmen BAE’ye 18 adet General Atomics MQ-9 Reaper İHA satışına onay vermişti. Ekim ayında Tayvan’a 600 milyar $’a 4 adet Reaper İHA satışına yeşil ışık yakılmıştı. Kasım ayında ise İsrail ile diplomatik ilişkilerini normalleştirdiğini açıklayan Fas’a da 4 adet Reaper satışına izin verilmişti. Biden yönetimi, BAE’ye gerçekleştirilmesi planlanan tüm bu satışları ise gözlem altına aldıklarını belirtmişti. Bu konuda hala bir açıklama yapılmış değil, BAE için süreç devam ediyor.
Çin S/İHA’ları her ne kadar muadilleri kadar kaliteli olmasa da özellikle fiyat bakımından pazarda çok rahat öne geçebiliyor. AVIC’in en üst düzey İHA’larının fiyatları 1 ila 2 milyon $ arasında. Amerikan üretimi olan muadillerinin tanesi ise 15 milyon $’dan fazla.
Bloomberg’e konuşan Varşova Enstitüsü “China Monitor” programının Direktörü olan Pawel Pazsak: “Belki Çin İHA’ları Amerikan insansız hava araçları kadar iyi değil fakat 1 yerine 15 İHA satın almak ve insan hakları konusunda herhangi bir telaşa gerek olmaması? Bu iyi bir teklif.”
Libya’da Düşürülen Çin SİHA’ları
Libya’da 2020 Ocak-Haziran arasında Türkiye destekli Ulusal Mutabakat Hükümeti güçleri tarafından düşürülen Wing Loong’ların sayısının en az 8 olduğu tahmin ediliyor. Özellikle savaşın şiddetlendiği Nisan ve Mayıs aylarında toplamda 6 adet Wing Loong’un düştüğü/düşürüldüğü görsel yollarla kanıtlanmış durumda. Wing Loong’un çatışma bölgelerinde düşme/düşürülme oranı bir hayli yüksek.
Önerilen İçerik: ANKA SİHA’nın faydalı yük kapasitesine güncelleme
Kaynak: SavunmaSanayiST.com
