Bir ülkenin hava sahasını etkin bir şekilde koruyabilmesi, o ülkenin bağımsızlığı ve güvenliği açısından hayati öneme sahiptir. Bu durum, zaman içerisinde Hava ve Füze Savunma konseptlerinin doğmasına neden olmuştur.
İlk etapta çeşitli kalibredeki hava savunma top sistemleri ile icra edilen hava savunma, II. Dünya Savaşı ve Vietnam Savaşı esnasında daha da önem kazanmıştır. Bundan ötürü zaman içerisinde geliştirilen Nike-Ajax ve S-75 Dvina (NATO: SA-2 Guideline) gibi Yerden Havaya Füze (SAM) Sistemleri, FIM-43 Redeye ve 9K31 Strela-1 (NATO: SA-9 Gaskin) gibi Portatif Hava Savunma Sistemleri (MANPADS) ile AIM-4 Falcon ve K-5 (NATO: AA-1 Alkali) gibi Hava Hava Füze (AAM) Sistemleri de hava savunma mimarisine dahil olmuştur.
İlk zamanlarda “hava sahasının savunması” sadece insanlı hava araçlarına karşı icra edilirken, gelişen teknoloji ile birlikte İnsansız Hava Aracı (İHA), Genel Maksat / Taarruz Helikopteri, Satıhtan Satha Füze (SSM), Havadan Satha Füze (ASM/AGM) ve Balistik Füze (BF) gibi sistemler de hava sahasını tehdit eden unsurlar arasına katılmıştır. Bu sebepten ötürü hava sahasının korunması, “Hava Savunma” ve “Füze Savunma” olarak ikiye ayrılabilir.
Hava Savunma Sistemleri (HSS); savaş uçağı, keşif uçağı, AEW&C, taarruz / genel maksat helikopteri, İHA ve satıhtan satha füze (SSM) ile havadan satha füze (ASM/AGM) gibi hava soluyan hedeflere karşı koruma sağlamaktadır. Çok Kısa Menzil, Kısa Menzil, Orta Menzil ve Uzun Menzil olmak üzere dört katmana ayrılan hava savunma sistemlerde hedef tespiti / teşhisi ve takibi, HSS bataryası içerisinde bulunan arama ve erken uyarı radarları tarafından gerçekleştirilmektedir. Hava savunmanın etkin bir şekilde yapılabilmesi için her katmana uygun sistemin ordu envanterinde bulunması gerekmektedir.
Türkiye’de halihazırda çeşitli hava savunma füze sistemleri bulunmaktadır.
Ömürleri dolan Nike Hercules ve kurulumu henüz tamamlanmamış olan S-400 Hava Savunma Sistemlerini saymazsak, şu an faal bir “Uzun Menzilli Hava Savunma Sistemi”miz bulunmamakta. Bu sebepten ötürü Türk hava sahasının düşman savaş uçaklarına karşı korunması, uzun yıllardır Türk Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan F-16 savaş uçakları tarafından sağlanıyor. Çeşitli hava meydanlarında her an kalkışa hazır durumda bekleyen F-16 savaş uçakları ile mürettebatları, hava sahasının ihlali durumunda acil kalkış (scramble) yapıyor ve düşman hava aracı üzerinde üstünlük kurmak suretiyle onu bölgeden uzaklaştırıyor veyahut AIM-120 AMRAAM / AIM-9X Sidewinder gibi hava hava füzeleriyle etkisiz hale getiriyor.
Ancak bu yöntem, hem F-16 jetlerinin uçuş / bakım giderleri sebebiyle pahalı hem de sadece savaş uçaklarına önleme yapılabildiği için kullanışsız.
Füze Savunma Sistemleri veya Anti-Balistik Füze (ABM) Sistemleri’nin ana hedefleri ise balistik füzelerdir. Fırlatılışlarından itibaren parabol bir yörünge izleyen ve atmosfer dışına çıkıp-girmesi sebebiyle çok yüksek hızlara ulaşan balistik füzelerin durdurulması, maliyetli ve oldukça zordur. Bazı Hava Savunma Sistemleri, Kısa Menzilli Balistik Füze (SRBM) ve Orta Menzilli Balistik Füze (MRBM) karşıtı angajman yapabiliyor olsalar da Denizaltıdan Ateşlenen Balistik Füze (SLBM), Uzun Menzilli Balistik Füze (IRBM) ve Kıtalararası Balistik Füze (ICBM), yalnızca ABM sistemleri tarafından etkisiz hale getirilebilmektedirler.
ABM sistemlerinin görevlerini yerine getirebilmeleri için düşman balistik füze sisteminin fırlatılış anından tespiti ve takibi gerekmektedir. Bu amaçla ABM Sistemleri, birçok Erken İhbar (EW) Radarı ve çeşitli sensörler tarafından desteklenmelidir.
ABM Sistemlerinin ve kullanışlı olmaları için gerekli olan Erken İhbar Radar Ağı kurulumunun oldukça maliyetli olması, tedariklerini zorlaştırmaktadır. Bu sebepten ötürü her ülkede çeşitli hava savunma sistemleri bulunmaktayken, çok az ülkede ABM Sistemi bulunmaktadır.
Türkiye’de de halihazırda Anti-Balistik Füze (ABM) bulunmamaktadır.
Türkiye “Katmanlı Hava Savunma Ağı”na kavuşuyor
Yazımızın bu kısmında, Hava Savunma Ağı içerisinde yer alan katmanlara ve Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunan çeşitli hava savunma sistemlerine değineceğiz.
1. Çok Kısa Menzil Hava Savunma
Çok Kısa Menzil Hava Savunma, Katmanlı Hava Savunma Ağı’nın en alt kademesini oluşturmaktadır. Çok Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri tarafından icra edilmektedir. Genellikle azami 6 kilometre etkili menzili ve 3 kilometre irtifa sınırı bulunan Çok Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri; nükleer santral, karargah, liman ve askeri üs gibi sabit noktalar ile mobil birlikleri korumak için geliştirilmişlerdir.
Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde Çok Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemi sınıfında; L/70 (İsveç), Oerlikon (İsveç), Mk.20 (Almanya), M42A1/A2 (ABD) ve KORKUT (Türkiye) gibi hava savunma top sistemleri bulunmaktadır. Çok Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri’nin temel hedefleri; İnsansız Hava Araçları (İHA), Helikopterler, Satıhtan Satha Füzeler (SSM) ile Havadan Satha Füze (ASM/AGM) sistemleridir.
2. Kısa Menzilli Hava Savunma
Kısa Menzilli Hava Savunma, Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri tarafından icra edilmektedir. Genellikle 6-15 kilometre menzili ve 3-5 kilometre irtifa sınırı bulunan Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri’nin temel hedefleri; sabit kanatlı uçak, helikopter, insansız hava aracı (İHA), Satıhtan Satha Füzeler (SSM) ile Havadan Satha Füze (ASM/AGM) sistemleridir.
Çok Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri’ne göre daha gelişmiş bir radar ağına ve aile bütünlüğüne sahip olan Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri’nin, üstün güdüm ve navigasyon sistemleri bulunmaktadır.
Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemi sınıfında; FIM-43C Redeye (ABD), FIM-92 Stinger (ABD) ve SA-7 (Rusya) gibi Portatif Sistemler (MANPADS) ile Roketsan SUNGUR (Türkiye), ATILGAN (Türkiye), ZIPKIN (Türkiye) ve Rapier (İngiltere) gibi kompleks sistemler bulunmaktadır.
Bütün bu sistemlerden daha gelişmiş özelliklere ve 15+ kilometre menzile sahip olan HİSAR-A+ Kısa Menzilli Savunma Füze Sistemi (AİHSFS / Türkiye) 2021 yılı içerisinde envantere alınmıştır.
Milli MANPADS SUNGUR da 2022 yılı içerisinde envantere alınmış ve kullanıma sunulmuştur.
3. Orta Menzilli Hava Savunma
Orta Menzilli Hava Savunma, Orta Menzilli Hava Savunma Sistemleri tarafından icra edilmektedir. Genellikle 15-40 kilometre menzili bulunan Orta Menzilli Hava Savunma Sistemleri’nin temel hedefleri; sabit kanatlı uçak, helikopter, insansız hava aracı (İHA), Satıhtan Satha Füzeler (SSM) ile Havadan Satha Füze (ASM/AGM) sistemleridir. Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemleri’nden temel farkları, daha uzun angajman ve radar menziline sahip olmalarıdır.
Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde Orta Menzilli Hava Savunma Sistemi sınıfında; MIM-23 HAWK Hava Savunma Füze Sistemi bulunmaktadır. AN/MPQ-51 hedef tespit radarını kullanan MIM-23 HAWK, 35 kilometre etkili menzile sahiptir. Milli Orta Menzilli Hava Savunma Sistemi HİSAR-O+’nın, 2022 yılında envantere alınmıştır. HİSAR-O+, KALKAN-I/II Radarını kullanacaktır.
Ayrıca HİSAR-O+; IIR güdümlü / 25 km+ menzilli Orta İrtifa Hava Savunma Füzesi’ne ek olarak, 35+ kilometreli menzilli HİSAR-RF füzesini de kullanacaktır.
4. Uzun Menzilli Hava Savunma
Uzun Menzilli Hava Savunma, Uzun Menzilli Hava Savunma Sistemleri tarafından icra edilmektedir. Genellikle 70 kilometreden yüksek menzili bulunan Uzun Menzilli Hava Savunma Sistemler’nin temel hedefleri; sabit kanatlı uçak, helikopter, insansız hava aracı (İHA), Satıhtan Satha Füzeler (SSM) ile Havadan Satha Füze (ASM/AGM) ve Kısa / Orta Menzilli Balistik Füze (bazıları için) sistemleridir. Diğer Hava Savunma Sistemleri’nden temel farkları, çok daha uzun angajman ile radar menziline ve gelişmiş batarya yapılarına sahip olmalarıdır.
Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde Uzun Menzilli Hava Savunma Sistemi sınıfında, MIM-14 Nike Hercules ve S-400 Triumf Hava Savunma Füze Sistemleri bulunmaktadır. MIM-14 Nike Hercules bataryalarının büyük çoğunluğu imha edilmiştir. S-400 Triumf bataryalarının kurulum faaliyetlerinin ise ne düzeyde olduğu bilinmemektedir. Halihazırda Türk hava sahasının yüksek irtifa savunması, F-16 savaş uçakları tarafından yapılmaktadır.
Milli Uzun Menzilli Hava Savunma Sistemi SİPER’in, 2023 yılında envantere alınması ve 100+ kilometre menzile sahip olması beklenmektedir. SİPER için çeşitli uzun menzilli radar sistemleri geliştirilecektir.
SİPER Sistemi’nde çeşitli füzeler kullanılacak olup, HİSAR-RF Füzesi üzerinden SİPER Blok-I Füzesi geliştirilmiştir. Şu an için 70+ kilometre menzile sahip olduğu tahmin edilen SİPER Blok-I Füzesi; booster sistemine, RF arayıcı başlığa ve çift darbeli motora sahiptir. HİSAR-RF Füzesi ile birçok ortak komponent kullanan SİPER Blok-I Füzesi, SİPER Sistemi’nde kullanılacak ilk füzedir.
🇹🇷 Milli imkanlarla yürütülen bazı 'Hava Savunma Füze ve Top' projelerimiz:
SİPER hk.: https://t.co/OwSQ5hjku4 pic.twitter.com/Ma3ThP2B6q
— SavunmaSanayiST.com (@SavunmaSanayiST) November 7, 2021
Sonuç itibariyle Türkiye’nin;
- Çok Kısa ve Kısa Menzilli Hava Savunma Sistemi ihtiyacının, yerli ve yabancı sistemlerle giderilmiş olduğu görülmüştür.
- Orta Menzilli Hava Savunma Füze Sistemi ihtiyacı, yabancı sistemler ile bir miktar giderilmiş olsa da yerli sistemin de 2022 yılından itibaren envantere girmiştir. HİSAR-O+, önemli eksiklikleri giderme noktasında etiki olacaktır.
- Uzun Menzilli Hava Savunma Füze Sistemi ihtiyacı uzun süre devam etmiş ve S-400’ün tedariki ile bir miktar da olsa giderilmiştir. Milli Uzun Menzilli Hava Savunma Sistemi SİPER’in envantere girmesi ile birlikte bu ihtiyacın tamamen giderilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca bu alandaki erken ihbar radar ihtiyacı için de çeşitli projeler devam etmektedir.
- Katmanlı Hava Savunma Ağı; batarya sayısı bakımından eksiklikler içermekle beraber, milli projeler sayesinde bu açığın tamamlanması hedeflenmektedir. Bu alandaki zafiyet uzun yıllar sürmüş olsa da hazır alım, iş birliği ve milli projeler sayesinde önemli aşama kaydedilmiştir.
- Türkiye’nin Balistik Füze Savunma Sistemi ihtiyacı, halen devam etmektedir.
NOT: Bu içerik, SavunmaSanayiST.com tarafından hazırlanmıştır. [email protected] üzerinden izin alınmadan, tamamının veyahut bir kısmının kullanılması yasaktır.
ÖNERİLEN İÇERİK: SİPER Entegre Sistem Seviyesi Atışlı Testi Gerçekleştirildi
Kaynak: SavunmaSanayiST.com
