Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından 20 Temmuz 1974 tarihinde gerçekleştirilen Kıbrıs Barış Harekatı ile Kıbrıs Türkleri, rahat bir nefes aldı. Ancak hem Kıbrıs Barış Harekatı esnasında yaşanılan teknik aksaklıklar sebebiyle kendi savaş uçağımız ile kendi savaş gemimizi vurmamız hem de harekat sonrasında Türkiye’ye uygulanan silah ambargosu, bugünkü Türk savunma sanayii şirketlerinin temelinin atılmasına vesile oldu…
1974 Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra uygulanan silah ambargosu, ülkemizde savunma sistemlerinin temininde ve askeri haberleşme ihtiyaçlarının karşılanmasında bağımsızlığın önemini gündeme getirmiş, halkımızın bağışları ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakıfları – bugün hepsi Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı adı altında birleştirilmiştir – kurulmuştur. Bunu takiben 28 Haziran 1973 tarihinde Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı (TUSAŞ), 14 Kasım 1975 tarihinde ASELSAN, 21 Mayıs 1981 tarihinde ASPİLSAN, 1982 yılında HAVELSAN ve 14 Haziran 1988 tarihinde Roketsan kurulmuştur. Ayrıca yine 1981 yılında Türk Kara Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı, İŞBİR’in hisselerinin büyük çoğunluğunu satın almıştır.
1985 yılında ise 3238 sayılı Kanun ile savunma sanayinin geliştirilmesi ve TSK’nın modernizasyonu amacıyla Savunma Sanayii Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (SAGEB) kurulmuş, Başkanlık 1989 yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ve 2018 yılında ise T.C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) olarak yeniden yapılandırılmıştır. Kanun ile ilke olarak TSK’nın ihtiyaç duyduğu her türlü silah, araç ve gerecin mümkün ve ekonomik olduğu ölçüde Türkiye’de üretilmesi benimsenmiştir. 3238 sayılı Kanun, tamamıyla yeni bir savunma sanayii anlayışının yanı sıra, son derece esnek ve hızlı işleyen bir sistem getirmiştir.
1985-2006 arası dönemde savunma sanayi alanında belirlenen politika doğrultusunda TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI), MAN Kamyon ve Otobüs Sanayii A.Ş., STFA Savronik Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş. , Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV), MİKES – Mikrodalga Elektronik Sistemler Sanayii ve Ticaret A.Ş. ,FMC-NUROL Savunma Sanayii A.Ş. (FNSS), ROKETSAN, TRANSVARO Elektron Aletleri Sanayii ve Ticaret A.Ş., MARCONİ Komünikasyon A.Ş. (SELEX), GATE Elektronik, Aydın Yazılım ve Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş. (AYESAŞ) HAVELSAN Teknoloji Radar, MTU Motor Türbin Sanayi ve Ticaret A.Ş., ESDAŞ Elektronik Sistemler Destek Sanayii ve Ticaret A.Ş., Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. (STM), NUROL Makine Sanayii A.Ş., TİSAŞ Trabzon Silah Sanayi AŞ , Girsan Silah Sanayii, İNFOTRON Elektronik ve Bilgisayar Sistemleri Üretim ve Tic. A.Ş., RMK Marine Gemi Yapım Sanayi, Alp Havacılık, Milsoft Yazılım Teknolojileri A.Ş.,Yonca-Onuk Adi Ortaklığı, HAVELSAN EHSİM, Inta SpaceTurk, YALTES Elektronik ve Bilgi Sistemleri Üretim ve Ticaret A.Ş., Vestel Savunma Global Teknik A.Ş., KALETRON Yazılım Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş., SDT Uzay ve Savunma Teknolojileri ve Meteksan Savunma başta olmak üzere çok sayıda kuruluş faaliyet göstermeye başlamıştır.
1980’li yıllarda başlatılan savunma sanayii atılımında 1970’li yıllarda yaşanmış olan silah ambargolarının da etkisi ile ağırlıklı olarak “TSK’nın ihtiyaçlarının karşılanması” belirleyici olmuş, 1980’li yıllarda, ortaya çıkan savunma sanayi ürünlerinin dış pazarlara sunulması ve bunun önemli bir dış politika aracı olarak kullanılmasına yönelik olarak pek çaba harcanmamıştır. Türk savunma sanayii – özellikle 2001’de yaşanan ekonomik kriz sonrasında- yurtiçi alımların ciddi boyutta daralması üzerine yurtdışı pazarlara yönelmişse de bu konuda kamudan beklenen destek görülmemiştir. 2006 ile başlayan dönemde ise konunun ciddiyeti kavranmış, dış satışlar konusunda kamunun her kesiminden destek sağlanmasına yönelik olarak önemli adımlar atılmıştır. 2006 sonrasında savunma sistem tedariklerinde yerli ana yüklenici kullanılmaya başlanmış, projelerin performans, zaman ve kaynak yönünden gerçekleştirilebilirliğini önceden tespit etmek ve daha sonra zaman ve kaynak israfını önlemek, ihtiyacın karşılanamamasından dolayı alınacak riski bertaraf etmek ve uygulanabilir bir bütçe yapmak için ise “yapılabilirlik etütleri” de yaptırılmaya başlanmıştır.
2006 tarihli 2007-2011 Stratejik Planı ile SSB de; Türkiye’nin savunma ve güvenliğine yönelik olarak TSK ve kamu kurumlarının sistem ihtiyaçlarını karşılamak ve savunma sanayiinin geliştirilmesine yönelik strateji ve yöntemleri belirlemek ve uygulamak misyonu doğrulusunda ülkenin stratejik savunma ve güvenlik ihtiyaçlarına teknolojik gelişmeler doğrultusunda özgün yurt içi çözümler sunan, uluslararası pazara entegre ve rekabetçi bir savunma sanayiine yön veren uzman tedarik kurumu olmaya yönelmiştir.
2010’lu yıllardaysa kritik teknolojilerin ve tasarım kabiliyetlerinin azami ölçüde yurt içinden karşılanması amacıyla, yurt içindeki ana yüklenicilerin sorumluluğunda özgün tasarım programlarına ağırlık verilmiştir. SSB’nin 2012-2016 Stratejik Planı’nda vizyonu savunma ve güvenlik teknolojilerinde Türkiye’yi üstün kılmak şeklinde ortaya konulmuş ve ülkenin savunma ve güvenlik yeteneklerinin gelişimini sürekli kılacak sanayileşme, teknoloji ve tedarik programları yönetmek misyonu üstlenilmiştir. Bu doğrultuda TSK’yı, geleceğin muharebe ortamına hazırlayacak, savunma ve güvenlik teknolojilerinde yetkinlik kazanmayı, teknolojik üstünlük kazandıracak platform ve sistemlerin yurtiçinde geliştirilmesini amaçlayan bu programların, hizmete alınmasıyla, Türkiye’nin yurtdışına bağımlılığı önemli ölçüde azaltılmıştır.
SSB, özellikle 2017-21 ve 2019-23 Stratejik Planlarında “agresif” hedefler koymuştur. Bunun sonucunda ise hem 2018 yılında hem de 2019 yılında üst üste ihracat rekorları kırılmıştır. Bu dönemde yapılan Pakistan’a MİLGEM ihracatı, Türk savunma sanayii tarafından tek kalemde gerçekleştirilen en büyük ihracat olmuştur. Yine kritik alt sistemlerin yerlileştirilmesi konusunda da bu dönemde önemli aşamalar kaydedilmiştir, kaydedilmektedir.
MİLGEM Korveti, Altay Tankı, Atak Taarruz Helikopteri, Anka ve Bayraktar İnsansız Hava Araçları, Hürkuş Eğitim Uçağı, Göktürk-1 Gözetleme uydusu, Yeni Tip Karakol Botları, Süratli Müdahale Botları, Milli Piyade Tüfeği, Mayına Karşı Korumalı Araçlar, Hava Savunma ve Füze Sistemleri başta olmak üzere birçok sistem, alt sistem ve silah sistemi savunma sanayinde bağımlılığı azaltan projelerin sonuçlarıdır. 2020 Yılı itibariyle Türk savunma sanayiindeki proje sayısı, 700’ü aşmış durumdadır.
Türkiye, tıpkı Kıbrıs Barış Harekatı’nda olduğu gibi halen ambargolarla karşı karşıyadır. T.C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR, bu konuyu hakkında şöyle bir açıklama yapmıştır: “İçinden geçtiğimiz süreçte çeşitli kısıtlama ve ambargo faaliyetlerinin artarak devam ettiğini görüyoruz. Bu aracı geliştiren şirketimiz de yine bu tür yasaklamalarla ve ambargolarla karşılaştığı halde bunlara aldırmadan her türlü kısıtlama ve engeli yerli üretimle aşarak yoluna devam etti. Onlara ve bu tür engellere aldırmadan yerlileştirme sürecine devam eden, Milli Teknoloji Hamlesini bir üst düzeye taşıyan bütün savunma sanayii şirketlerimize ve ekosistemimize teşekkür ediyoruz. Çünkü biz artık başka ülkelerin parmak sallamalarına aldırmıyoruz. Bu anlamda kararlılıkla yolumuza devam ediyoruz. Bize her tehdit, her kısıtlama başka bir uyarı fişeği değerini taşıyor. Bu araçta da bu uyarı fişeğinin çeşitli unsurlarını gördük ve buna göre yerlileştirmeleri yaptık, yapmaya devam ediyoruz”
Kıbrıs Barış Harekatı esnasında ve sonrasında atılan adımlar sonucu kurulan Türk savunma sanayii şirketleri; geliştirdikleri ürünler sayesinde, bugün Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye ve Libya gibi farklı coğrafyalara da barış götürebilmesini mümkün kılmaktadırlar. Halen birçok açık ve örtülü ambargoya maruz kalan Türk savunma sanayii, devam eden çalışmalar sonucunda kritik alt sistemlerin yerlileştirilmesi ile daha güçlü bir yapıya kavuşacaktır.
Her zaman dediğimiz gibi: “Türk Savunma Sanayii ile Daha Güçlü bir Türkiye!”
