ABD Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komisyonu’nun F-35 konulu özel oturumunda konuşan Pratt & Whitney Askeri Motorlar Direktörü Matthew Bromberg, Türkiye’nin F-35 programından çıkarılmasının uçaklarda kullanılan F135 motorunun maliyetlerini yüzde 3 oranında arttıracağını söyledi.
Broomberg, maliyet artışına ek olarak motorla ilgili sorunların oluşabileceğini de belirtti.
2004 yılından bu yana F-35 programına destek veren Alp Havacılık, F-35 uçak gövdesi yapısal parçaları ve asambleleri, iniş takımı bileşenleri ve motor için F135 motoru titanyum entegre kanat rotorları üretiyor.
ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin (GAO) hazırladığı ve Mart ayında ABD Kongre’sine sunulan F-35 tedarik raporunda Aralık ayı itibarıyla F-35 programında Türk şirketlerinin tedarik ettiği 1.005 parça için alternatif tedarikçilerin tespit edildiği belirtilmişti.
Mayıs 2020’de GAO tarafından yayımlanan bir diğer tedarik raporunda, Türkiye’nin F-35 programından çıkarılmasının mevcut tedarik zinciri sorunlarını daha da artıracağı not edilmişti. Aynı raporda Türk tedarikçiler tarafından imal edilen 1.005 parça için alternatiflerin tespit edildiği de vurgulanmış ancak 15 parçanın istenilen oranda üretilemediği de kaydedilmişti.
F-35 programı yetkilileri, yayımladıkları son raporda Türkiye’de üretilen uçak parçalarının yüzde 95’inin ve tahrik parçalarının yüzde 76’sının yeni kaynaklardan temin edilmesinin “uygun” olduğunu ve geri kalan parçalar için kalifikasyon sürecinin çeşitli aşamalarında olduğunu belirtmişti.
Program yetkilileri, alternatif tedarikçiler sağlamanın 108 milyon $’a mal olacağını tahmin ettiklerini belirtirken maliyetlerin alternatif tedarikçilerle “henüz müzakere edilmediğini” ve bu nedenle “üretilen parçalar için maliyet etkisinin ne olacağını henüz bilinmediğini” not etmişti.
Bu kapsamda Pentagon yetkilileri tarafından açıklamalarda, Türk şirketlerinin 2022 yılına kadar F-35 jetleri için 139 bileşenin üretimine devam edeceği ancak üretimin kademe kademe azaltılacağı bilgisi paylaşıldı. GAO raporunda ise F-35 programının Türk tedarikçilerinden 2022 yılına kadar devam edecek olan Lot-14 (14. Düşük Yoğunluklu Üretim Paketi) kapsamında parça alımına devam edilebileceği bilgisi de yer aldı.
Türkiye’nin F-35 Üretimindeki Rolü
Pentagon verilerine göre; Türk tedarikçiler, F-35’in yaklaşık 24.000 adet gövde parçasından 817’sini ve yaklaşık 3.000 motor parçasından 188’ini üretiyor. Bu da toplamda 1.005 parçaya tekabül ediyor.
ABD’li Senatörler James Lankford, Jeanne Shaheen, Thom Tillis ve Chris Van Hollen tarafından hazırlanan Temmuz 2020’de hazırlanan ve eski ABD Savunma Bakanı Mark T. Esper’a gönderilen yaklaşık üç sayfalık mektupta Türkiye’den F-35 parçası alımlarının durdurulması istenmiş ancak bu talep yerine getirilmemişti.
Türkiye, Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) Programı’nın dokuz ana küresel katılımcı ülkesinden birisiydi. Uzun yıllardır Hava Kuvvetlerini F-35’e göre teçhiz eden Türkiye, savunma sanayii firmaları aracılığı ile F-35 savaş uçaklarının üretiminde de aktif rol oynamaktaydı. TUSAŞ, AYESAŞ, Alp Havacılık, Kale Havacılık, MIKES ve ASELSAN gibi Türk savunma sanayii firmaları, F-35 için bir dizi kritik parçanın üretimini gerçekleştirmeye devam ediyor.
ABD’nin Türk yükleniciler yerine bulduğu alternatif şirketlerin, uzun bir süre boyunca hem maliyet hem de zamanında teslimat açısından Türk şirketlerinin performansını yakalayamayacağı tahmin ediliyor. Ayrıca bazı Türk şirketler, F-35’in birtakım parçaları için tek tedarikçi durumunda.
ÖNERİLEN İÇERİK: Roketsan’dan MAM-T’li Pantsir göndermesi
Kaynak: SavunmaSanayiST.com
